Turque Diplomatique
Doğu Batı
Araştırmaları Enstitüsü
Yorum ve
Analizleriyle Uluslararası Gelişmeler
2 Eylül
2022
Rusya-İsrail ilişkileri: Karmaşık
David P.
Goldman
Asia
Times, Hong Kong - 31 AĞUSTOS 2022
İsrail
güvenliği, Suriye konusunda Rusya ile bir modus vivendi talep ediyor, ancak
askeri donanımının çoğu için ABD'ye bağımlı.
Ukrayna
savaşı İsrail'i ikilemde bırakıyor: Rusya'ya karşı yaptırım rejimine katılmayı
reddetmesine rağmen, Başbakan Yair Lapid, Moskova'nın gazabına uğrama riskine
rağmen kamuoyu önünde Ukrayna'ya sempatiyle bakan bir tavır aldı. Nisan ayında, Lapid, Ukrayna'nın Bucha
kasabasında işlendiği iddia edilen Rus savaş suçlarını kınadı. Geniş bir Rus
seçmen kitlesine sahip Moldova doğumlu bir politikacı olan Maliye Bakanı
Avigdor Lieberman ise bunu yapmayı reddetti. Lapid'in Ukrayna'ya maddi olmayan desteğine misilleme olarak
Rusya, İsrail'e Yahudi göçünü organize eden Yahudi Ajansı'nın Moskova ofisini
kapatmakla tehdit etti. Aynı zamanda Rusya'nın - İsrail'in bölgedeki en
tehlikeli rakibi olan - İran ile yakınlaşması İsrail'in pozisyonunu daha da
karmaşık hale getiriyor.
Öte yandan Rusya, İsrail'in
Suriye'deki İran müttefiki güçleri bastırmasına ses çıkarmadı. Bu müzakereye
tabidir - en başından beri olduğu gibi.
Rusya'nın 2015'teki Suriye İç
Savaşı'na müdahalesinden sonra, bir Amerikan müttefiki olan İsrail, Moskova ile
bir modus vivendi üzerinde çalışarak İsrail'in Suriye'deki İran varlıklarına
karşı binlerce baskın düzenlemesine izin verirken, Rus kuvvetleri bunları
görmezlikten geldi.
Bu ne kolay ne de hoş bir müzakereydi.
Rus ve İsrail ordularının ilk toplantısında hazır bulunan bir İsrail Hava
Kuvvetleri subayı şu konuşmayı aktardı:
“Bir Rus subayı, 'Uçaklarınızın
Suriye'deki bombalama uçuşlarından sonra Beyrut üzerinden batıya döndüğünü fark
ettik. Lütfen uçuş planınızı değiştirin, çünkü biz sizin uçaklarınıza füze
fırlattığımızda Beyrut havaalanından sivil uçakları kazara düşürmek
istemiyoruz.'
“Bir İsrailli bunu şöyle yanıtladı: 'Bir
İsrail uçağına füze ateşlemeniz halinde karadan havaya füze bataryalarımızdan
birini size doğru ateşlememiz halinde insanlarınıza bulundukları yeri tahliye
etmeleri için tam yedi saniye vakitleri olacağını lütfen söyleyin.'”
Rusya, İsrail ile bir kavga istemezken
bölgedeki İran yayılmacılığına da göz yumdu. Putin ayrıca İsrail'in eski
başbakanı Benjamin Netanyahu ile özel bir ilişki geliştirdi. Rusya'nın İran ile
mevcut yakınlaşması, Batı'nın Ukrayna'yı işgalinden sonra Rusya'yı tecrit etme
girişimine karşı fırsatçı bir yanıttır.
İsrail genellikle Amerika Birleşik
Devletleri'nin bir eki olarak düşünülür, ancak ülkenin kuruluşundan bu yana ABD
ve Kanada'dan (161.755) gelenlerden daha fazla Yahudi eski Sovyetler
Birliği'nden (1.326.666) İsrail'e göç etmiştir. Sovyet göçmenlerinin yaklaşık
150.000'i bilim adamı veya mühendisti ve İsrail'i teknolojide süper güç haline
getirdiler.
İsrail ve Rusya arasındaki aile ve iş
bağları devam ediyor. Önümüzdeki günlerde her hafta İsrail'den Rusya
Federasyonu'na 20'den fazla uçuş yapılması planlanıyor.
İsrail güvenliği, Suriye konusunda
Rusya ile bir modus vivendi talep ediyor, ancak İsrail, askeri donanımının çoğu
için ABD'ye bağımlı bir Amerikan müttefiki olmaya devam ediyor. Bu, küçük bir ülke
için zor bir durum ve Lapid, onu idare etmede pek usta değil.
İsrailliler, siyasi partilerinin bir
kez daha çoğunluk hükümeti kuramamasının ardından, bu 1 Kasım'da iki yıl içinde
dördüncü ulusal seçimde oy kullanacak. Şimdi destekçilerinin siyasi güdümlü
olduğunu iddia ettiği suçlamalarla mücadele eden Netanyahu, göreve geri dönmek
istiyor.
Bu arada, Washington'un Rusya'nın
savaş yapma kapasitesini yok edeceği ve ekonomisini yarı yarıya küçülteceği
yönündeki övünmesi boş çıktı ve Rusya, Ukrayna'da sahada tek başına durmaktan
daha fazlasını sahneliyor: NATO dayanışması, Avrupa'yı felç edici bir enerji
kıtlığı ve yükselen enerji fiyatları nedeniyle geriliyor.
Rusya Ortadoğu'da bir faktör olarak
ortadan kalkmayacak ve İsrail ulusal güvenlik meselesi olarak Rusya ile uğraşmaya
devam edecek. Devam eden bu oyunda gelişmelerin sonucuyla ilgili çıkarımlarda
bulunmak hayli zor çünkü oyunda değişken çok fazla.
https://asiatimes.com/2022/08/russia-israel-relations-its-complicated/
*
Rusya-İsrail ilişkileri: Karmaşık – YORUM:
Yüksek
strateji Yahudilerin en iyi bildikleri işlerden biri, dinlerin muhtevasına katkıları
bunun en iyi örneği, Yahudilerin finansal zekâları yoğunlaşmalarının bir
sonucu, Yeni Dünya’nın keşfinde Yahudilerin rolü Roma İmparatorluğu'nun
batmasından sonraki en mühim icraatları, Roma, sanıldığının aksine Kabbalist
bir imparatorluktu, Yeni Babil Kralı Nebukadnezar da Yahudileri sürmekle Tevrat'ın
“yeryüzüne dağılın” emrini ifa etmiştir.
*
Rusya-İsrail ilişkileri: Karmaşık – ANALİZ:
Rusya ile
İsrail, Türk'ün Türk'le ilişkisidir, yeni dönemin inşasında zorunlu olarak
ortak hareket etmek durumundalar, yollarına çıkacak pek çok engele rağmen
Rusya'nın dünya idaresine dair tecrübeleri ve Yahudilerin finansal zekâları
yenidünyanın inşaasında kritik rol oynayabilir, Türkiye'nin de eklemlenmesi
yapıya yeni boyutlar kazandıracaktır, İran tarih boyunca bu üçlünün arasına
girme çabasında hep olmuştur, Yahudi’nin Rus’la ilişkisi Rus'un Türk'le ilişkisi
ile aynıdır.
***
Doğu Afrika'nın doğal gaz görünümü
Carole
Nakhle
Jeopolitik
İstihbarat Servisi - 1 Eylül 2022
LNG
üretimi Doğu Afrika ülkeleri için bir nimet olabilir, ancak güvenlik riskleri
ve kurumsal boşluklar büyümenin önünde engel teşkil edecek.
Dünyanın
en fakir 10 ulusundan altısına ev sahipliği yapan Doğu Afrika, yanlış
nedenlerle uzun zamandır dünyanın dikkatini çekiyor. Ancak 2010 ve sonrasında
Mozambik ve Tanzanya'da bir dizi büyük açık deniz enerji keşfinden bu yana,
bölgenin kaderi yeniden şekilleniyor.
Ülkedeki
ana gaz projelerinden biri olan Mozambik LNG, ülkenin gayri safi yurtiçi
hasılasının (GSYİH) 15,39 milyar dolar olduğu 2019'da 20 milyar dolarlık Nihai
Yatırım Kararına (FID) yol açtı . Fransız TotalEnergies, İtalyan Eni, Norveç
Equinor, American Exxon ve Çin devletine ait China National Petroleum
Corporation (CNPC) dahil olmak üzere petrol ve gaz endüstrisindeki birçok büyük
isim zaten çoktan orada. Bölgeye yönelik ekonomik nimet açık olsa da, Doğu
Afrika LNG'sinin küresel pazarlara sunulması, uluslararası gaz ticaretini de
artıracak, özellikle ithalatçılara fayda sağlayacaktır. Pandemi sırasında
ortaya çıkan ve Ukrayna'daki savaşla şiddetlenen enerji krizi, Doğu Afrika
gazına daha fazla cazibe kazandırdı.
Uluslararası
Para Fonu'na göre, Mozambik ve Tanzanya gibi ülkeler, Avrupa'nın enerji
kaynaklarını çeşitlendirme çabalarından orta vadede faydalanabilir ve bu
nedenle, özellikle Avrupa Birliği'nin gazı sürdürülebilir olarak
sınıflandırmaya yönelik son kararı göz önüne alındığında, bölgeden daha güçlü
ihracat talebi görebilir. Ayrıca, Mayıs ayında yayınlanan RePowerEU girişiminde
AB, Sahra altı Afrika'yı “kullanılmamış LNG” potansiyeline sahip bir bölge ve
Rusya'nın enerji kaynaklarına bağımlılığını azaltmaya yardımcı olacak bir ortak
olarak tanımladı.
Bu
gelişmelere ilişkin iyimserlik biraz temkinli olmalıdır. Güvenlik riskleri, ani
zenginlik akışıyla daha fazla stres altına girebilecek zayıf bir kurumsal
çerçevenin yanı sıra, potansiyelini yeni keşfeden bölgenin önündeki en büyük
engel olmaya devam ediyor.
Küresel
oyuncu
Amerikalı
Anadarko firmasının Windjammer gaz sahasındaki 2010 keşfi, hem Doğu Afrika hem
de küresel LNG pazarları için yeni bir sayfa açtı. Birkaç yıl içinde bölgede
bir dizi bulguyu başlattı ve hem Mozambik hem de Tanzanya için yaklaşık 3.4
trilyon metreküp (tcm) kanıtlanmış doğal gaz rezerviyle sonuçlandı – bu miktar dünya
toplamının yüzde 2'sinin biraz altında.
Doğu
Afrika'daki gaz keşifleri, Doğu Akdeniz'deki önemli buluntularla çakıştı
(sırasıyla 2009 ve 2010'da İsrail'deki Tamar ve Leviathan gaz sahalarında ve
2011'de Kıbrıs'taki Afrodit'te olduğu gibi). Yine de Doğu Akdeniz bölgesinden
önemli miktarda ihracat gerçekleşmedi ve bu bölgedeki ülkeler hala ihracat
seçenekleri üzerinde pazarlık ediyor. Bu bakımdan Doğu Afrika, küresel LNG
ticaretiyle Doğu Akdeniz'den çok daha fazla ilgilidir.
Mozambik,
2,8 tcm ile bölgenin rezervlerinde aslan payını elinde tutuyor ve Afrika'da
Nijerya (5,4 tcm) ve Cezayir'den (4,3 tcm) sonra ve Mısır'ın (2,4 tcm) önünde
üçüncü sırada yer alıyor. Bu rakam aynı zamanda Azerbaycan (2,8 tcm) ve
Kazakistan (2,7 tcm) gibi diğer büyük gaz üreticileriyle de eşittir. Mozambik,
Norveç (1,5 tcm), Avustralya (2,4 tcm) ve Malezya (0,9 tcm) gibi LNG
ihracatçılarından daha büyük rezervlere sahiptir.
Mozambik
ve Tanzanya'daki yerel gaz piyasaları küçük kaldığından, bu ülkelerin doğal gaz
rezervlerinin parasallaştırılması temel olarak ihracattan oluşacaktır.
Uluslararası Gaz Birliği'nin Dünya LNG Raporu'na göre Mozambik, Rusya (Ukrayna
ihtilafı nedeniyle yaklaşan projelerin durumu belirsiz olsa da), Katar ve
ABD'den sonra 2022-2026 arasında ek LNG kapasitesinden yararlanacak dördüncü en
büyük ülke olacak. Kapasiteye yapılan bu eklemeler, Mozambik'i bu dönem boyunca
Mısır gibi önemli mevcut ihracatçıları geride bırakarak ilk 10 LNG ihracatçısı
arasına yerleştirecek.
Tanzanya'nın
da önemli gaz rezervleri var ve 2028 yılına kadar ihracatın beklendiği LNG
ihracat terminalini 2022'de inşa etmeye başlamayı umuyordu. Ancak, Ocak 2021'de
proje lideri Equinor, "zayıf" proje ekonomisini gerekçe göstererek
çekildi. Bu çabalar, şirketleri yatırımları kısmaya iten ve hükümet ile proje
ortakları arasında birkaç başarısız müzakere turuna sahne olan Covid-19
nedeniyle çeşitli aksiliklerle karşılaştı.
Bununla
birlikte, terminal için beklentiler, Mart 2021'de yatırımcılara daha dost bir
hükümet seçilmesinden sonra bir destek aldı. Bu yılın Haziran ayında, yeni
yönetim, Equinor ve Birleşik Krallık'tan Shell ile ülkenin derin denizlerdeki
gaz rezervlerini ticarileştirmek için LNG terminalinin inşasını başlatmaya
hazırlanan bir çerçeve anlaşması imzaladı.
İyi bir
anlaşma
Doğu
Afrika doğal gazının uluslararası yatırımcılara çekici gelmesi yalnızca ilgili
hacimlerden kaynaklanmıyor; proje ekonomisi de aynı derecede önemlidir.
Örneğin, Mozambik'teki LNG projeleri, dünyadaki en düşük başabaş fiyatlarından
birine - maliyetleri karşılamak için gereken gaz fiyatına - sahip. Tanzanya
için aynı şey söylenemezse de, daha iş dünyası yanlısı bir hükümetin seçilmesi
ve LNG fiyatlarındaki artış, ülkenin gazının rekabet gücünü artırdı.
Doğu
Afrika'nın coğrafi konumu, kargoların Asya ve Avrupa'daki önemli gaz
pazarlarına kolay erişimi ile ihracat potansiyelini de artırmalıdır. Örneğin,
Doğu Afrika'dan gelen LNG kargosu, Katar'dan gelene göre daha az geçitten
geçecek ve Amerika veya Avustralya'daki muadillerine göre daha kısa mesafe kat
edecektir. Afrika'daki gaz piyasalarının gelişmesi bölge için bir başka nimet
olacaktır.
Senaryolar
Olumlu
ekonomi, Doğu Afrika LNG'sini uluslararası alıcılar için kesinlikle çekici
kılarken, çeşitli nedenlerle bölgeyi güvenilir bir tedarikçi olarak ilan etmek
zordur. Güvenlik, özellikle operasyonları engelleyebileceği ve ihracat
tesislerinin tamamlanmasını geciktirebileceği Mozambik'te önemli bir faktördür.
Örneğin Nisan 2021'de TotalEnergies, Mozambik'teki LNG projesinde mücbir sebep
ilan etti ve tesislerinin yakınındaki terörist saldırıların ardından işgücünü
tahliye etmek zorunda kaldı.
İstikrarsız
bir iç politika çerçevesi başka bir zorluktur. Örneğin, Tanzanya'daki gazın
başlangıçta 2020 yılına kadar akmaya başlaması bekleniyordu. Ancak 2017'de
kabul edilen yasalar, enerji şirketlerini Tanzanya hükümetiyle şartlarını
yeniden müzakere etmeye zorlayarak uluslararası yatırımcılar için belirsizlik
yarattı ve ev sahibi makamlarla ilişkilerini zedeledi.
Ayrıca,
bir ülkeye yeni zenginlik akışının sürdürülebilir büyümeye dönüşmemesi ve bunun
yerine yolsuzluğu körüklemesi, kurumları zayıflatması ve siyasi kırılganlığı ve
çatışmayı artırması şeklinde sözde kaynak laneti tehlikesi de vardır. Risk,
Doğu Afrika'da olduğu gibi, petrol ve gaz keşifleri sırasında güçlü kurumlara
sahip olmayan ülkelerde belirgindir.
Bölgenin
büyüyen küresel LNG pazarındaki konumu önemsiz değil ve Ukrayna'daki savaş ve
AB'nin yeni gaz ihracatçıları arayışının ardından önemli bir destek aldı.
Ancak, hem Mozambik hem de Tanzanya'daki reformlar, onları güvenilir LNG
tedarikçileri olarak saymak için henüz yeterli değil.
https://www.gisreportsonline.com/r/east-africa-natural-gas/
*
Doğu Afrika'nın doğal gaz görünümü – YORUM:
Dağ gibi
altın madenleri ve elmaslarına rağmen insanı aç Afrika yabancı güçlerin yağma
alanı, yeni dönemde bu kaderini değiştirme fırsatına sahip olacak, mevsimsel
değişikliklerin bazı çöl bölgelerini cennete, bazı cennet köşelerini de çöle
dönüştürme potansiyeli var, mevsimsel
değişikliklerle beraber Afrika'nın yüzü gülmeye başlayabilir, milyonlarca
hektar arazi gaspları ve bazı çöllere gömülen trilyonlarca dolar boşuna değil.
*
Doğu Afrika'nın doğal gaz görünümü – ANALİZ:
Mozambik
ve Nijer kıtanın lokomotifi olmaya aday, finansal sarmalın içindeki Afrika
yoksulluğuna rağmen tasarruf etmek zorunda, Rusya-Ukrayna savaşı kıtanın gelir
kapısı olabilir, zorunlu tasarruftan başka bir çıkış yolu yok bu kıtanın.
***
“Süper kâr” kavramı nereden geliyor ve bu
gerçekten ne anlama geliyor?
Raphaëlle
Aubert ve Iris Deroeux
Le Monde,
Fransa - 1 Eylül 2022
Bilimsel
olmaktan çok politik olan bu terim, enerji şirketlerinin rekor kârları
üzerinden bir vergi alınmasını desteklemek için kamuoyunda tartışılıyor. Ukrayna'daki savaşın aralarında enerji
sektöründeki büyük şirketlerin kaydettiği istisnai kârlarla karşı karşıya kalan
her taraftan siyasiler bu “süper kârların” vergilendirilmesi çağrısında
bulundular
Terim ne
anlama geliyor?
Süper kâr
kavramı, beklenmedik bir etkiyle elde edilen istisnai kârları ifade eder. Paris
Üniversitesi'nde profesör olan ekonomist Mireille Chiroleu-Assouline, “Bu,
normalden daha yüksek olarak kabul edilen ve bir şirkete çalışma biçiminde veya
karar stratejilerinde hiçbir şey değiştirmeden para kazandıran" dış
koşullar nedeniyle bir zenginleştirmedir” diyor. Terim bilimsel kelime
dağarcığına ait değil, ekonomistler rant kavramını kullanmayı tercih ediyor.
TotalEnergies
vakası dikkatleri kristalize ediyor, çünkü Ukrayna'daki savaşa bağlı olarak
petrol fiyatlarındaki artış nedeniyle kârı arttı. 2022'nin ilk yarısında, bu
çok uluslu şirket 18,7 milyar dolar (18,3 milyar euro) net kâr kaydetti - aynı
zamanda bir önceki yıla göre üç kat daha fazla. 2021'in tamamı için
TotalEnergies, 16 milyar dolarlık rekor bir sonuç açıkladı. Bu istisnai
kârların kamuoyu tarafından hak edilmediği düşünülüyor ve bunların yeniden
dağıtılması sorunu ortaya çıkar. Bu açıdan konu oldukça politiktir.
Birinci
Dünya Savaşı'ndan bu yana tekrarlanan bir tartışma
Sözcüğün
kökeni 19. yüzyılda filozof Karl Marx'ın yazılarına kadar gider: “Süper kâr”
ile olağandışı bir zenginleşmeyi, herhangi bir kapitalist girişimin aşırı
sömürüsü ile eşanlamlı olarak tanımlar. Ancak mevcut anlam, özellikle silah
sektöründe “savaş vurguncularını” belirtmek için Birinci Dünya Savaşı'nın
ardından ortaya çıkıyor. Şirketler inatçı olduğu için bu verginin tahsil
edilmesi zor görünüyor.
*
“Süper kâr” kavramı nereden geliyor ve bu
gerçekten ne anlama geliyor? – YORUM:
Rusya'nın
Ukrayna'ya saldırısı ve pandemi yoksulluk seviyesindeki insanları açlığa iterken
petrol endüstrisi tarihi kârlar elde ediyor, mühendislik ve yazılım ise çip
krizinde, su kıtlığı katlanarak artarken yüksek teknolojinin de bundan
etkilenecek olması “yaşam mı, teknik ilerleme mi, yoksa tümden yok oluş mu”
sorusunu gündeme getirecek. “Teknik ilerleme mi yoksa yaşam mı” sorusunun
cevabı yüksek teknolojiden yana olursa zorunlu olarak “mağara dönemi” diye
ifade edilen yaşama dönüş kaçınılmaz olacaktır, yaşama sıfırdan başlamak söz
konusu olabilir.
*
“Süper kâr” kavramı nereden geliyor ve bu
gerçekten ne anlama geliyor? – ANALİZ:
Marx
yaşasaydı yüksek kâr eden şirketleri demokrasiden totaliter rejimlere geçişi
kolaylaştırıp devamında da sosyalizme kapı aralamış olacakları için zorunlu
müttefikleri olarak görürdü. Marx yüksek kâr eden yapılar ve politikacılar
arasında dönem dönem yeniden kurgulanan bir ilişkiden şüphe ederdi, son
gelişmeler bu şüpheyi teyit ediyor.