Kitâbü’l-Envâr fî keşfü’l-esrâr

 

 

KİTÂB KEŞFÜ’L- ESRÂR

كشف الأسرار

للشيخ ابى محمد روزبهان البقلى


Hazırlayan
İsmail Hakkı ALTUNTAŞ
2021

Kitap Hakkında

Keşfü’l-esrâr ve mükâşefetü’l-envâr. Bazı kaynakların Kitâbü’l-Envâr fî keşfi’l-esrâr olarak da zikrettiği bu eser Arapça’dır. Baklî’nin elli beş yaşında iken yazdığı Keşfü’l-esrâr onun ruhî hayatını anlatan bir otobiyografidir. Bu kitabında çocukluğundaki ilk hayallerinden başlayarak mânevî ve ruhî yükselişini, mükâşefe halinde başından geçen hadiseleri ve müşâhede esnasında kendisine görünen sırları anlatmaktadır. Baklî’nin bu eseri bilhassa din psikolojisi bakımından çok önemlidir Bu eserin hâlen bilinen iki nüshâsından biri Massignon’un husûsi kütüphânesinde, diğeri ise İrân’da bulunmaktadır. Üçüncü nüshası ise, Konya’da İzzet Koyunoğlu kütûphanesindedir.

(nşr. Nazif Hoca, İstanbul 1971; Baklî’nin kaynaklarda adları geçen, fakat günümüze intikal etmemiş olan eserleri için bk. Hoca, s. 83 vd.).

. Daha fazla bilgi için bakınız.

Nazif HOCA, Rüzbihân Al-Bakli, Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1971, İstanbul

Carl W. Ernst, Ruzbihan Baqli Keşfü’l-esrâr ve mükâşefetü’l-envâr Sırların Açılması Fars Tasavvufunda Mistisizm ve Tasavvufi Söylemi [Mysticism and the Rhetoric of Sainthood in Persian Sufism]

“Elli beş yaşıma geldiğimden bu zamana kadar geçen süre boyunca, Allah'a yemin ederim ki, gayb âleminin perdesini kaldırmadan, benden tek bir gece ve gündüz geçmedi.”

Ruzbihan Baqli[1]

***
As Ruzbihan tells us,

“Not a day or night has gone by me, by God, during all the time extending up to now, when I am fifty-five years old, without an unveiling of the hidden World”

بسم الله الرحن الرحيم
رب تمم بالخير

ذكر الحالات والمكاشفات والمقامات والمنامات والمكايدات والمجاهدات والمشاهدات والمواصلات والخاطبات التى كانت للشيخ الامام العارف الواصل الكامل صاحب الأ يات و الكرامات مفخر الاقطاب قدوة المحققين صدر الملة و الدين فخر اهل الولاية أجمعين وارث علوم الا نبياء والمرسلين كشاف مشكلات علوم الدين أبى محمد روزبهان بن أبى نصر بن روزبهان البقلى الفسوى رحة الله عليه رحة واسعة .

فمن جملتها قال :

رأيت الله تبارك وتعالى على سطح بيتيى بوصف العزة وجلال القدم < و> رأيت كأن العالم بأسره نور شعشعاني كثير عظيم فنادانى من وسطال نور بلسان الفارسية مرة : يا روزبهان اخترتك بالولاية واصطعتك بالمحبة أنت ولى ومحى لاتخف ولا تحزن فأنا اكمل و أعينك فى جيع مرادك. ، ورأيت كأن من العرش الي الثرى كان بحرا وكان مثل شعاع الشمس ففتح فمى بغير اختيارى وادخل جيعه فمى فما بقى قطرة الا شربتها.

و قال : انتبهت ليلة من نصفها وكنت يين النوم واليقظة فقلت فى قلبى : يا وهاب! فظهر الحق جلاله وصف الجلال والجمال متجليا مجواهر النور فنثر علي من ذلك نثارا عظما وذلك من وجهه العظيم؛ وقال: اذا قلت يا وهاب فخذ هذا من الوهاب وأنا الوهاب الكريم.

وقال : خطر ببالى كئيرا فى الزمان الماضى: ما معنى المقام المحمود، فرأيت ليلة بحرا عظما بين يدي الحضرة لا ساحل له ورأيت جيع الائبياء والاولياء (b59) والملئكة مجردين فى البحر ورأيت حجابا ثخنيا مضروبا على البحر ورأيت آدم عليه السلام فى البحر وكان الى صدره ومن كان اقرب الى الله كان اقرب من ذلك بحجاب وأردت أن اعلم (ما) وراء الحجاب فمشيت الى آخر الحجاب ، فلما وصلت رأيت من وراء الحجاب نورا عظما و رأيت شخصا مثل القمر من المفرق الى القدم و قد أخذ ذلك الشخص جميع الحضرة حتى لم يبق موضع رأس ابرة الا امتلأ به وكن على وجهه نور متصل من الحضرة غبر منقطع و أردت أن أدخل وراء الحجاب و قدرت فقلت فى نفسى أىُّ مقام هذا ومن هذا الشخص فنودى فى سرى أن هذا المقام المحمود وهذا محمد عليه السلام و ما ترى على وجهه فهو نور التجلى ولو قدرت على الدخول لرأيت الله سبحانه وتعالى بلا حجاب وقبل لى أن هذا المقام وخُص به محمد عليه السلام وليس لاحد سبيل الى هذا

وقال : رأيت الحق جل جلاله مرة بوصف الجمال والجلال ومعه الملائكة وقلت : إلهي كبف تقبض روحى؛ فقال آتيك من بطنان الأزل و أقبض روحك بيدى وأذهب بك الى مقام العندية و اسقيك من شراب الدنوّ وأظهر لك جمالى وجلالى الى الابد كما تريد بلا حجاب .

وقال : مرة رأيت الحق جل جلاله فى نوادر الالتباس فقلت الهي وسيدى ومولاى الى متى تريني المشاهدة فى محل الالتباس فأرنى حرف القدم و البقاء فقال تعالى موسى و عيسى يفقدان حضرة المنزلة فكاشف الحق جل جلاله لى ذروة من نور ذاته الازلى وكادت روحى تزهق فرأيت نببنا محمدا صلى الله عليه وسلم وجميع الأنبياء و الصحابة و المشايخ يسألون من الله تعالى أن يرزقفى مقام الكبرآ.

وقال : رأيت ليلة من وجه الله تعالى جمالا وجلالا وبهاءً لورأى اهل السموات والارض ذلك لماتوا جميعا من اللذة ثم رأيت اقطار السموات والارض مملوءة منه وكنت معه حتى أحضرنى فى مقام الدنوّ الدنو فوق كل فوق وتجلى لى تسعين ألف جلال وجمال وكمال وأجلسنى بين يديه بلا مثال وألطفنى الطافا كثيرةً وسقأنى شرابات من بين يديه ولااطيق ان أصف ذلك الشراب فلما سكنت خطر ببالى أين محمد عليه السلام وأن الانبياء و الرسل فخاطبنى جل جلاله هم٠ قد دفنوا فى انوار القدم فرأيت الانبياء قد خرجوا مثل الساكر العظيم من انوار القدم فأوّل قادم منهم نبينا محمد عليه السلام ثم آدم ثم نوح ثم ابراهيم ثم موسى ثم عيسى ثم جيع الا نبياء عليه السلام فجعل النبى عليه السلام وهو أقرب الخلق الى الله وقد تحلقوا فى وسط الحلقة أبوبكر وعمر وعثمان و على رضوان الله عليهم أجمعين

وقد نثر الحق جل جلاله على رأس المصطفى صلى الله عليه وسلم ثم نثر على رؤوس الانبياء ثم نثر على الحق نثار الورد و الدر وكذا الانبياء و الملائكة و الحلفاء الاربع وحدثنى المصطفى و قبل وجهى لذاك الأ نبياءكلهم ثم (a60) أثنى الله على نفسه وصلى على محمد وانبيائة علهم السلام ثم قال اِنىّ اصطفيت عبدى روزبهان بالسعادة الأزلية والولاية و الكرامة وجعلته <من > أوعية علمى و سرى لا تجرى عليه بعد ذلك احكام التفرقة و عصمته بعد ذلك من عصيانى و جعلته من أهل التمكين و الاستقامة و هو خليفى فى العالم والعالمين من أحبه أحبه ومن أبغضه أبغضه ولا مانع لقضائى ولا مردّ لحكمى و أنا فعال لما اريد.

و قال : رأيت الحق جل جلاله مرة اخرى على احسن صورة فعشقت بجماله وصفاته و اشتقت لذاته و وصاله فمكث غير بعيد فتضرعت ثم ظهرلى و بيده شى، فقلت : الهي ما هذا ؟

فقال : قلبك ؛ فقلت : لقلبى منزلة يكون بيدك ، ففتش قلبى وكان كشيء مطوي فنشر. فغشى قلبى من العرش الى الثرى،

 فقلت :هذا قلبى ؛

فقال : هذا قلبك وهو أوسع الاكوان فذهب به كما هو بيده الى اقطار الملكوت و مضيت معه حتى بلغت دوان غيب الغيب

 فقلت الى أن تذهب به فقال الى عالم القدم حتى انظر فيه وابدع فيه بدايع الحقايق و اتجلى له الى الابد بصفة الالوهية ،

 فقلت : انى اريد أن أراك بوصف ماكت فى الازل ؛

 فقال : لا سبيل لك الى ذلك ،

 فتضرعت فقلت اريد ذلك ، فبدت أنوار العظمة فصرت متلاشيا فانياً ثم خوطب سرى و قيل تعلم معنى قوله عليه السلام : ان القلوب بين اصبعين من أصابع الرحمن يقلبها كيف يشاء بين ما رأيته بين أصابعه .

و قال: يوماً قد اتفق أن أحدا من الناس دعاني البارحة الى دعوة فيها سماع فانشد القوال شعرا:         (من الوافر)

أ يبدو الصبح محمر الماقى         ولم ترغف خيا شيم الرفاق

تدارك أيها الساقى نفوسا ترقت بالهموم الى التراقى

فغلبت علي المواجيد والطاف المواصلات والمخاطبات وليس هنالك الا الوارد والواجد

فلما سكنت و خرجت تذاكرت تلك الاحوال حتى جاء الليل و اشتغلت بالصلوة بين العشائين و فقلت فى نفسى ما بال بدايع الغيب لم تنكشف فى السماع البارحة فرأيت الحق جل جلاله البديهة على روازن الملكوت طلع على وصف الجمال و الجلال فقلت على شرايط الانبساط اين كنت إذغبت فى السماع فقال تعالى كنت معك بهذا الوصف الذى ترانى فصحت و زعقت وطاب سرى وعقلى وقلبى فلما مضى من الليل نصفه قمت وطلبته بوصف الالوهية القديمة بغير التباس الصفات فى الافعال وتضرعت فى ذلك فبدالى أنوار الذات والصفات فى عالم القدم فرأيت ثناءً فى ثناءٍ وجلالا فى جلال و .بهاءً فى بهاءٍ ورأيت بحر القدس نظام بجمبعها بنعت الرضا كأنه يضحك فى وجهى تلك الأ نوار فعلمت أن ذلك مقام الضحك .

وقال: مرة رأيت فى نصف الليل بعد جلوسى على بساط العبودية لطلب ظهور عرائس الغيب جلال الحق فى مقام الالتباس (b 60) على هيئة الحسن وماتقع فؤادى بذلك حتى صار منه كثيفا بجلال الديمومية التى تحرق الضماير والأفكار ورأيت وجهاً أوسع من السموات والارض و العرش والكرسي تتناثر منه أنوار البهاء وهو منزه عن الامثال والاشباه. لكن رأيت بهاءه تعالى على لون الورد الاحمر وما رأيت حده فذكر قلبى قوله عليه السلام : الورد الاحمر من بهاء الله وهذا على قدر ادراك عقلى ولوكان لى ذلك الوقت عينا من عيون القدس لرأيته كما رئي بعين الظاهر يوم القيمه بوصف القدم و البهاء و الاولية الا زلة مقدسة عن مضاهاة الحدثان فمضى ساعة وقال لى: يا روزبهان من الذى يشك أنى أنا الله هل بقي لك شك بأنى انكشفت وأنا اخترتك هذا المقام ؛ قال رأيت نفسى فى مقام التواضع فانية ،

فقلت أنا أقل خلقك وأنا عبدك واين عبدك فصدم على قلبى سطوات التوحبد و العظمة و قال من أنت حتى تكون عبداً لى فستحييت من الله عن قولى فقلت بأيّ صفة أقول وأنا فى ملكك شيء من الاشياء ، فقال لم تكن موحدا حتى تنسى نفسك ومادونى من العرش الى الثرى فبقيت فى حجاب عظيم متحيرا وما قدرت أن اتكلم أو يخطر ببالى بشيء من ذكر. فعلم فنائ فيه وشوقى اليه وبأن لى فى صحارى الغيب واشار الى نفسه فقال أنا لك فتواجدت وطار قلبى.

وقال : رأيت الحق جل جلاله اطلع على أهل الجنة وقال : إ أهل الجنة أنا آتى فى كل يوم سبعين ألف مرة الى هذه الروزنة من عالم القدم وانظر الى الجنة شوقا الى لقاء روز بهان؛

قال : ثم رأيته تعالى فى دارى على أحسن صورة فصحت و بكيت واستغرقت فى بحار الدنو ثم دنا منى حتى لم يبق ينى و ينه بعد فقال لى أنا مشتاق اليك غاية الشوق فقلت : الهي وسيدى اذا حان وقت خروجى من هذا العالم فخذنى بنفسك وادخلنى معك فى حجاب الغيوب فقال تعالى هكذا يكون ثم غبت عنه ثم تجلى لى بصفات ، كل لحظة ، بصفة مارأيت أحسن منها فذكرت قوله عليه السلام : ان الله يرى هيئة ذاته كف يشاء .

و قال: يوما رأيت كأنى بجبل الشرق و رأيت جماعة من الملائكة وكان من الشرق والغرب بحرا فقالوا لى ادخل فى هذا البحر واسبح فيه الى الغرب فدخلت البحر وسبحت فيه فلما بلغت الى موضع الشمس من وفت العصر رأيت جماعة من الملاتكة على جبال المغرب فصاحوا و قالوا يا فلان اسبح ولاتخف فلما بلغت الجبل قالوا ما عبر هذا البحر الا عليّ بن أبى طالب رضى الله عنه وأنت بعد. .

قال : و رأيت ليلة حضرة الحق سبحانه كأنها سواقى خالية واخذنى الحق تعالى و ذبحنى قامتلأت السواقى كلها من دمى و دمى كان مثل شبه شعاع الشمس وجماً فيه الملائكة يأخذون من دمى ويمسحون (a61) به وجوههم ورأيت النبى صلى الله علبه وسلم على لباس شتى أكثر من ألف مرة وكان الرطب فى يده فوضع فى فمى رطبا

و قال:كلها باذن الله و بركة الله و وضع فى فمى لسانه فمصصته مصا طويلا و وضع عمامة < على > رأسى .

قال : ورأيت ليلة بحرا عظيما وكان البحر من الشراب الاحمر، ورأيت النبى صلى الله عليه وسلم جالسا على وسط لجة البحر متربعاً سكران وفى يده قدح فيه شراب من ذلك البحر فشربه فلما رآنى غرف من البحر بذلك لى، بعد ذلك القدح غرفة وقال ذلك ففتح ما فتح وعلمت فضله على ساير الخلق حيث يموتون عطاشاً وهو فى وسط بحر الجلال سكران.

قال : ورأيت فى عالم الغبب عالما منورا من نور ساطع ورأيت الحق سبحانه بلباس الجلال و الجمال والبهاء وسقانى من بحار الوداد وشرففى بمقام الانس فلما درت فى ضوء القدم وقفت على باب العزة فرأيت جميع الا نبياء عليهم السلام حاضرين ورأيت موسى و بيده التورة وعيسى و بيده الانجل و دآود و بيده الزبور و محمد صلى الله عليه وسلم وبيده القرآن فأطعمنى موسى التورية وأطعمنى عيسى الانجيل و أطعمنى داود الزبور و أطعمنى محمد عليه السلام القرآن و أشربنى آدم الاسماء الحسنى والاسم الاعظم فعلمت ماعلمت من العلوم الحاصة الرانية التى استأثر الحق انبيائه وأوليائه بها.

قال : ورأيت الحق سبحانه ينزل من طور سيناء على ربي شيخ كبير فذاب الطور تحت سطوات سلطان قهره ثم غاب ثم ظهر وفعل ذلك مراراً ثم قال هكذا فعلت بموسى عليه السلام .

قال : رأيت الحق سبحانه على زىّ راع و بيده مغزل يغزل العرش وعليه لباس من الصوف الابيض الخشن فذكرت فى قلبي هذا نوع من التشبيه والله تعالى منزه عن التخايل فكيف أقدر أن أقول هذا لدّ الارض والسماء فرأيت العرش قد التف على مغزله مثل شعرة فدهشت واسنغرقت فى بحر العظمة ثم غاب عنى ثم بان لى بوصف آخر وتجلى من عين الالوهية ثم ظهرلى من سوالف العرش على لباس الباء ورأيت على العرش سترة مشبكة من النور فنادانى من ورائها وكان لم يحتجب بذلك ورأته مكشوفا وقال : يا روزبهان : لا تهتم من جريإن اشكال الافعال ولاتشك فيما رأيت فانى أنا ربك الواحد الاحد ولا ينبغى لك ان تضيق صدرك فى مجاري النكران فأنا لك فى جميع خلقى فلا تبال على احد فأنى ابلغك مقام عيان العيان و اجلسك على بساط مدانانى أبداً بلا حجاب وقال أيضا فى حكاية طويلة رأيت المشايح رحمهم الله يتبركون بى و الشبخ أبو مسلم يتلالأ من النور و قال لاهل العصر واشار: الى<هذه ناقة الله لكم آيةً فذروها تأكل فى أرض الله ولا تمسوها بسوء ويأخذكم عذاب أليم، ( قرآن ٧٢/٧)

ففرحت من ذلك الخطاب فرحاً شديدا لما شبهنى بناقة الله لانها الاية الكبرى وخاطبنى الحق بعد (b61) ذلك الخطاب الخاص الذى استأثر به أوليائه و أصفيائه و قال أدخلك فى بساتين القدس و أريك مشاهدتى لاتخف انك من خواص أوليائى .

وقال : رأيت الجنة مرة وما فيها من الاشجار والانوار والانهار لا يحصى عددها ورأيت فيها محمدا علبه السلام وآدم وجيع الا نبياء و الاولياء والشهداء والملائكة عليهم السلام ، و رأيت عالما لو ان السموات و الارض تلقى فيه ما يجدها احد قط من عظمته و سعته وما رأيت فى ذلك العالم شيئا الا نورا فى نور وضياء فى ضاء وبهاء فى بهاء و رأيت النبى وجيع الانبباء والاولياء كلهم ركبان على نور وكنت راكبا على يمين النبى ورأيت الملائكة عليهم ثياب من الذهب و الؤلؤ وكأنهم على صف واحد مسرعين فى هواء مثل النار ورأيت جبرئيل على قدام الخلق فى ذلك الهواء مثل حمامة الطير فى الهواء حتى بلغنا حضرة العزة فكشف الله تعالى لقاءه لنا و سلم علينا فلما رأيت بعد ذلك واحدا من خلقه فبقيت وحدى متحيرا حتى مضى عليّ زمان فكشف الله تعالى لى حجاب كبريآءً ٠ فرأيت وراء الحجاب جلالا وعظمة وعزاً وجبروتاً وبحارا وأنواراً وكنت على باب عظمته كلغريب لدهشتى فكلمنى من سرادق العظمة و قال ؛ مكدى [ ؟ هكذا ] من أين لك هذا المحل فانبسطت اليه ؛ و قلت الهى و سيدى من فضلك وجودك وكرمك .

وقال: و رأيت فى بعض المكاشفات أسدا أصفر عظيم الهيبة تلبس جبروت العظمة و كان يمشى على رأس جبل قاف و قد أكل جيع الانبياء و بقى فى فمه من لحومهم ويسيل الدم من فيه و هذا اشارة الى قهر التوحيد وسلطنته على الموحدين تجلى الحق فى نعوت الكبرياء القدم بصورة الأسد و معناه ان العارف طعمة قهر النكرة فى مقام الفناء و قال رأيت الحق تعالى على احسن صورة قد طلع على من الغيب فلم أتمالك نفسى حتى شهقت و زعقت و كأنه يتناثر من وجهه الورد الابيض ثم غاب عني ثم ظهر بصورة أحسن من الاولى حتى وصلت اليه وفقال لى اين تمضى فقلت الى الازل والقدم ، فقال وأىّ شىئٍ تطلب فقلت فنائـى فى قهر الازل لانى لا أرضى رؤيته فى الالتباس فقال هذا سفر طويل فانا آتـى معك و اصحبك فى الطريق فمضينا الى ماوراء العرش وسافرنا سفر غيب الغيب ثم غاب عني ثم ظهر لى بعد ساعة بوصف الجبروت وقال اطلبنى فى مقام العشق فأن الكون و مافيه لايوارى سطوات جلالى .

قال : و رأيت بين العشائين نورا متلألياً وما عملت أى شى، ذلك النور فكشف الله تعالى بيده المقدسة و تبين لى أن ما رأيت من النور كان من جلال يده فعشقت (a 62 ) بها لانها تغير الارواح والقلوب وما رأيت شيئًا ألذّ من تلك المكاشفات و رأيت الكون باسره كذرة بين أصابعه فألهمنى الله قرآءة قوله تعالى :وما قدروا الله حق قدره والارض جميعاً قبضته يوم القيامة والسموات مطويات يمينه سبحانه وتعالى عما يشركون (قرآن ،٦٧/٣٩) و ذكرت قول النبى صلى الله عليه و سلم : ,< الكون فى يمين الرحن اقلّ من خردلة >

و قال : انتبهت ليلة فتوضأت وأتممت لانى نمت ا كثر مما نمت كل ليلة ثم خطر على قلبى المتوفاة فقلت: الهى كيف فعلت بى اذا توفيتها و تركتنى مستوحشا فخاطبني تعلى بالفارسية < کردر آن با کردر است > [كذا] فلما صليت ركعتين واستقبلنى الحق فى وادى الازل وكنت غريبا هناك ثم بان عند سوانح الكبرياء بوصف الجمال والجلال ثم أرانى عالم الغيب وكنت خائفا مما أبطأت من نومى فقال الحق تعالى : لاتهتم فانك ان كنت نائما فأنا لك غير نائم وكنت متلطفا بك رافعا لك ثم أرانى نفسه تعالى مرارا لا اطيق ان اشرحه وكنت فى بحار الشوق مستغرقا و فى مجالس الانس والها قلبى بين الاستتار و التجلى و روحى يين الوجد و الفقد و سرى مشاهد للجبروت و عيناى فى دوران الملكوت صبابتان العبرات حتى شاهدت الحق بطيب الوصال .

و قال : رأيت الحق سبحانه وتعالى كان ينكشف للخلق جميعا على وصف الجمال و الجلال و قد أخبرنى أزلية القدر ليلة الحادى و العشرين و قد طلبت الله سبحانه وتعالى وقت السحر فى هذه الليلة فخاطبنى مما خاطب موسى ورأيت فى طور سيناء روزنة من نفس الجيل فتجلى الحق سبحانه وتعالى لى من تلك الروزنة وقال هكذا أظهرت نفسى لموسى فرأيت موسى عليه السلام كانه رأى الحق وقد سقط من الجبل سكرانا الى حضيض الجل .

وقال : رأيت الحق سبحانه بوصف الالتباس والحسن والجمال جالساً على رباطى بشيراز وكت بين يديه والها ومع ذلك خطر قلبى سرّ التوحيد وحقايق الفردانية و قدس العزة فنظر الحق سبحانه الى الاكوان فرأيت جميع الجبال خرت سجداً ثم ذاب العرش والكرسي والسموات والارض ومافيهن خروا له سجدا ثم ذابت فعرففى أن ظهوره بتلك الصفة رحة وشفقة علي ورأيت فى تلك المكاشفات جيع الجبال يأتين الى قرب الحق سبحانه ومع كل واحد من الجبال شربة من شراب القدس لاجلى ففرحت بذاك رأيت كأنى فى صحرآء وقام المشايخ هناك وبيد كل واحد مقلاة يرمون الاحجار الى متواتر وكان شيخنا وسيدنا أبو يزيد قدس سره أكثر عزا فضاق وقتى [ b62 ] هناك واستعنت بالله وظهر الحق سبحانه ورمى اليهم حجراً عظيما فسكنوا جميعا و طرحوا المقلاة وقربوا منى وتلطفوا بى فى ذلك الوقت بلغت سرادق الكبرياء ورأيت جميع الانبياء والرسل و الاولياء و الملائكة واقدم الخلق فى الحضرة وأقربهم من الله عز وجل نبينا عليه الصلوة والسلام قد تحيرت فى أولية الحق فرأيت على أحسن صورة وذكرت فى قبلى من أين وقت من عالم التوحيد الى مقام المتشابهات قد نامنى و أخذ سجادتى وقال : قم أى شيئ هذا الخاطر يشك فى نفسى وأنا مثلت نفسى فى عينك لتستأنس بى وتعشقنى وعليه انوار الجلال والجمال لايحصى عددها فلمادنا وقت السحر أمرنى بالوظائف، فقلت : ماقضيت وطرى منك بعزتك أطعمنى طعم محبتك وارنى حقايق جمالك وجلالك حتى افرح بك وأذوب فيك من حلاوة الانس بك فقال : قم واصعد الى سطح الرباط فهنالك ينكشف مرادك، فلما صعدت فأذنت أوان السحر رأيت الشيخ ابا الحسن ا ين هند فى مقام المراقبة فلقت فى نفسى أى شيء يطلب، فنودى فى سرى انه يراقب الجلال ورأيت شيوخ الصوفية مراقبين جلاله ثم رأيت النبى صلى الله علبه وسلم مع جيع الا ئبياء والرسل مراقبين مشاهدة جلاله ثم رأبت جبرئيل عليه السلام وجميع الكروبين مراقبين مشاهدة القدس ثم رأبت الحق جل جلاله قد ظهر لهم بما وصفه و أنا بين الصوفية كالسكران الواله مقبل لوجهى عرفه قد نامنى ورقصنى ورقص معي وخصنى بذلك من بينهم فلما ذفت حلاوة الانبساط غلب على صباح الملكوتين و زعقات الصمدانية وصفات الربانين حكمنى الحق سبحانه وتعالى اليلة حيث كنت فى تلك الاحوال الى ذكرت فقال جل جلاله اما علمت اني بالامس كنت جليسك فى جنبك بنعت الجلال والجمال و وجهى عند وجهك و بيدى مرآة مقابلة وجهى و وجهك وكنت ناظرا الى فزعقت وبكيت وتضرعت من كمال لطفه وغايةكرمه حث جعل نفسه فى لباس من قدرته حتى أرانى نفسه لانه علم عجز الحدث عن موازاة عز القدم وهو غيره عن كل ماخطر ومايخطر على قلب أحد من خلقه تعالى الله عن وصف الواصفين،

ثم رأيته تعالى وتقدس بوصف الكبرياء والقدم والبقاء ثم رأيته فى جلال الانس بنعت القدس ولم يبق هناك مقام فغصت فى بحار الديمومية و الازلية والابدية ثم قيلت من جميع صفاتى ثم نزلت الى عالم الملكوت فرأيت جيع الأكوان عندغرقةٍ أقل من خردلة ثم سرت فى ميادين الازلبة (a 63) سكرانا والها ثم ألبسنى لباسا من حسنه وجماله وكنت هناك معشوق الله تعالى وهو سبحانه قد عشقنى وتلطف بى بالطاف لو قلت منها لايستطيع أن يسمعه أحد من خلقه الا ماشاء الله ثم جعلنى متصفا بصفاته ثم جعلنى متحدا بذاته ثم رأيت نفسى كأنى هو ما ذكرت شيأً الا نفسى ثم افقت من ذلك ونزلت من الربوبية الى العبودية ثم تممنيت مقام العشق حتى رأيت نفسى فى دار الجلال فرأيت الحق سحانه وتعالى بوصف الالتباس وبقيت فى مقام الانس ساعة غايبا عن كل مادونه وقد غلبت علىّ مواجيد كثيره مع الهيجان و البكاء من شهود العين فنادانى مرارا فسجدت بعد ذلك فرأيت على ظهرى أثقال أنوار العظمة فقلت : الهى ما هذا

 قال: نور الاستواء ، فقلت: الهى ما معنى قولك : الرحن على العرش استوى (قرآن، ٥/ ٢٠) فقال تعالى : اذا تجليت للعرش فذلك استوانى عليه [؟] نرى تعالى فى ليلة القدر بوصف الالتباس والجلال والجمال و بين يديه النبى صلى الله عليه وسلم لم يهتد الى قربى ومشاهداتى الا كماشئت فاذا اردت على بعضهم رحة افتح لهم بابا من أبواب الغيوب ولايجترئ ان يدنو منى لان قربى قرب المعارف لاقرب المسافة فأى شئ، يضيق صدرك و أنا قايم بذاتى سبحانى أنا أزلى أبدى بلا زمان أنا موجود عزيز قديم بلامكان و الجواهر متحيزون فيما بين العرش الى الثرى ، فقلت ؟ كنت كذلك اذ ظهرلى شعاع اشراق شموس الصفات وطلب قلبى وكان ذلك أدنى مقام مما وجدت منه ، فذكر خاطرى قصة موسى عليه السلام فرأيته الى قرين الحق جل جلاله وبعض مقاماته العالية ومعجزاته الشريفة كما ورد فى الاخبار ، فغابت خاطرى فقلت : الهى انت منزه عن مناسبة المخلوقين اعطيت موسى تلك المعجزات و المقامات و خصصته بالمكالمة فأى شئ بينك و بينه من القرابة و أنا ا أيضا من أولاد آدم عليه السلام فأي شئ أعطيتنى فظهرلى بوصف الجلال و الجمال و قال لى : إن موسى قد أتانى و أنا أتيتك أما ترضى أتيتك سبعين مرة من وقت احد اضجاعك الى وقت انتباهك فلما سمعت ذلك أخذنى تلاطم بحار التوحيد فلما مضى زمان غاب عينى وطار قلبى فى عالم الملكوت فأصعد فوق كل فوق وظهرلى بانوار كبرياء الذات والعظمة والجلال ثم قال اما كنت مقراً : «قل هو الله أحد الله الصمد لم يلد ولم ولد ولم يكن له كفواً أحد ( قرآن، ١١٢) وليس كثله بشئ ، ( قرآن، (١١ / ٤٣ ) وهل ترى شيئًامن الاكوان [ b63] الا ترأنى يوصف العزة وا لجلال والبقاء وهذا عالم الوحدانية و هذا مقام التوحيد فذكرت مقامات نبينا محمد صلى الله عليه وسلم حيث ( دنى فتدلى ) ، (قرآن ، ٨ / ٣٥ ) هل كان في مشاهدة غير مشاهدة القدس فالهمنى الله سبحانه وتعالى حيث أراه نفسه فى مقام الالتباس حيث قال : رأيت ربى فى أحسن صورة فقال فيم يختصم الملإ الأعلى يا محمد قلت أنت اعلم يا رب حتى قال مرة اخرى فوضع كفه على كتفى فوجدت برد أنامله بين ثديتى فعلمت ما كان و ما سيكون الحديث فعلمت ان الله تعالى تلطف فى حيث أرانى ما أرى الا نبياء من مقامات التوحيد والمحبة وهذا عذر منه فأنى أطلبه بوصف القدم ونعوت الكبرياء والعظمة فى جميع الاوقات.

مرة جلست فى ديوان المراقبة لطلب وصول الحقيقة حتى مضى زمان وما فتح لى شيئى فغاب سرى وتغير قلبى من مرارة الفقدان وذكرت لله تعالى فى الغيبة والحضور مقالة اصل الانبساط و قلت : أى شئ هذا الضيق و بساط عطائك مبسوط فى الغيب لويظهر لى بعين الوحدانية من يخاصمك فى السموات والارض ولو تعطينى نوال المشاهدة بعد كشفه الجلال و الجمال من يشرفك و من يغتربك و من يخاذلك من العرش الى الثرى ألست جبار السموات والارض و لايضر بك تغير الحدثان الامان الامان المستغاث اليك تفعل بأوليائك وأهل أشواقك مالا تفعل بالكبار باسرافهم مع كلمات أخر من مساواة اهل انبساط والانس فاوقعنى بالبغية من أنوار تجلى الذات فى الصفات و تجلى الصفات فى الافعال وظهر لى كل ساعة بلباس الربوبية فى أفعال شتى التى سماحا الصوفيه مقام الالتباس.

وجلست للمراقبة و خاض قلبى فى بحار الافعال فما وجدت شيئا الا عماء فى عماء ثم خضت فبلغت ثم قطعت ذلك فبلغت الى انوار بوادى الصفات فكنت هناك بين الاستتار والتجلى فتجلى الحق سبحانه وتعالى من عالم القدرة فقلت : ماهذا التجلى فقال تجلى العظمة و الكبرياء فنظرت فى ذلك فاذا قد انكشف لى يد الله سبحانه وتعالى فرأيت من بطنان الأزل الى عالم الآباد نوراً سرمداً كانه أخذ بيده جميع الاكوان و الحدثان على مثال كرة فتلاشى الحدثان دون يده فخاطبنى بقوله : . يدالله, فوق أيديهم، (قرآن ، ١٠ / ٤٨) ثم مارضيت بتلك المكشفات وتفكرت فى سبحات الجلال فتعرض لخاطرى قول النبى عليه السلام : «جحابه النور لو كشفه لاحرقت سبحات وجهه ما انتهى اليه بصره من خلقه، فلما تفكرت (a64 ) فى ذلك وصل الى انوار سبحات وجهه فكدت احترق فجعلنى الله تعالى مستقيما فرأيت انبياء ففررت معهم فأخذنى الله تعالى بالقوة الازلية فكشف لى جلال وجهه فرأيت الحدثان من العرش الى الثرى كانها دون وجهه أقل من خردلة فخاطبنى الحق سبحانه بقوله : «كل شيئ هالك الا وجهه، ( قرآن، ٨٨ / ٢٨)

ورأيت تعالى فى بعض الاوقات الماضية كأنه ذبحى مرارا واراق دمى فى أسواق الغيب فوقعت بعد ذلك فى بلاء عظيم واستعنت من ذلك و قلت : أعوذبك منك ثم كشف لى الحق سبحانه وتعالى الى متى تهتم وأنا أفعل ماشيت .

 ورأيت الحق سبحانه و تعالى مرة بوصف العزة ومافهمت منه شيأً ثم أخذنى فى بحار سبحان وجهه وأغرقنى فيها كما رأيت بعد ذلك الانوار الكبرياء فرجعت وفررت منها لان ادراك قد انقطع هناك و قد بقى فى قلبى ذوق ذلك وبقى فى عين روح تلك المشاهدة كأنى أراها فى جميع الساعات .

يوما قد صليت فى السحر لطلب مشاهدة الغيب فرأيت نفسى فى صحراء واسع وبين الحضرة حجب متكاثفة قسمت كلام الحق سبحانه و تعالى تكلم من وراء تلك الحجب وكان الاكوان والحدثان بذوب من هيبة كلامه ومادريت ماسمعت و تمنيت من الحق ان يعلمنى أي شئٍ يقول، فقال : انما أمر اذا أراد شيئاً أن يقول له كن فيكون فسبحان الذى بيده. ملكوت كل شئٍ وإليه ترجمون، (قرآن، ٨٢ -٨٣ /٣٦ )، فقلت فى نفسى الكئنات تفر من صولة كلامه فمن يقوم بإزاء عتره وكشف جلاله فكشف الساعة تلك الحجب فرأيته بوصف الجلال والجمال والهية والكبرياء وأدنانى منه وقوانى حتى رأيته كما أردت ورأيت جميع الانبياء صرعى فى صحارى الغيب حيارى سكارى مجروحين مخضوبين بدمأهم من صولة جلاله وسطوات عظمته ثم تجلى لى بجميع صفاته من الحسن والجمال فى مقام الانبساط الى و قال بهذا الوصف الذى رأيتنى مضيت الى بلدك ومحلتك قبل ان اخلقك لاجلك سبعين الف مرة من عالم القدم وكنت فى ذلك الوقت على هيئة السكارى من الفرح والهيجان وما سمعت من الحق فى طول عمرى قط مثل ما سمعت .

و انكشف الحق جل جلاله مرتين بوصف الجلال و مرة بوصف الجمال فقال من لم ينكشف له وجهى الكريم لم يصل اليّ بالمجاهدات والريضات وهذا خاص لأحبائى وأهل قربـي لاسبيل الي الابى .

قال الشيخ رضي الله عنه و قد كنت فى بحار الامتحان و جرى على حوادث الزمان وطلبت من الله تعالى نجاةً منها وقلت : لو وهبت من العرش [b64] الى الثرى لنملة صغيرة لا ينقص من ملكك ذرة لان مفاتح اقدار المعدومة بيدك تخرج من العدم بأقل من لمحة بقدرتك الواسعة سبعين الف عام من أعوام الملك و الشهادة فما هذا الضيق يا صاحب هموم العارفين اجمع على مطالبى و خلصنى من جميع الهموم أنت وهبت ملك سليمان لسليمان وملك داود لداود وملك مصر ليوسف وليس مبهم (؟) عليك شىئ قدوس وكنت فى ذلك الوقت على حزن طويل و اهتمام وبيل.

ورأيت الحق سبحانه وتعالى بالبديهة فى جلال عالم الغيب بوصف الجلال والجمال قدنا مى حيث لم يبق بينى و بينه بين و تلطف معى وكان يتعجب من همومى يعنى لاينبغى لمثلك ان يتشوش بمرور البلاء ثم قال الي بعين العيان فنظرت الى جلاله وجماله واستأنست به وعشقت وكان قلبى وروحى ونفسى وعقلى وصورتى فى اداء جلاله مستغرقا فى بحار الانس والوجه ، فلما سكن سرى فقلت : الهى كن سمعى و بصرى و لسانى و قلبى و روحى وعقلى وجميع اجزائى وأغرقنى فى بجار الوهيتك بحيث انظر الى ذاتك و صفاتك بلا حجاب الى الابد بنعت العشق و الشوق والمحبة والمعرفة ، فرأيت بحارا من اللؤلؤ الرطب فاخذ سبحانه و تعالى جواهر من ذلك و نثر على رأسى كثبرا وكذلك فعل الأنبياء والملائكة حتى بلغت عالم القدم وظهر الحق جل جلاله بوصف الازلية وهناك مقام الفناء ثم غاب عنى وسمعت منه فى حالة النار قوله تعالى : «يُـجبَـى اليه ثمرآت كل شئ رزقاً من لدنا، (قرآن، ٥٧ ا ٢٨) ثم قال أليس من فوق العرش الى قرار الثرى أنا مدبر الخلايق و بيدى مفاتح كل شئ أتصرف فى ملكى كما أشاء أليس جريان الاقدار صدر من ارادنى ، قال لهؤلاء الفضولين و المتشكين عنى ليسكنوا الشكاية و ليشكروا لى موازاة نعمتى و الا فأدمر عليهم فخفت من هذا العتاب فانه يتناثر منه الجبارية.

ثم رأيته وكنت فى جحرتى كأنه دخل علي وكان على حسن وجمال مالا اطيق وصف فبكبت وتضرعت لديه و قلت الهى خلقى حتى انظر اليك ساعة و أذهب عن قلبى ماسواك من العرش الى الثرى يا حبيب قلوب العارفين ويا قرة عيون الوالهين فمكث ساعة.

ثم رأيته على باب بيت اصحابى يناديهم و يقول لهم يا اهل حصارى قوموا لطاعتى فانه قد ذهب الوقت فاذا فقت من سكرى ذهب وقت الاوراد. وقال ثم رأيت جميع الانبياء و الصدقين و الملائكة المقربين فى حضرة الله تعالى على نعت الوله [b 65 ] و الهيجان وهو تعالى قد ظهر لهم ثم ستردون المصطفى وكان صلى الله عليه وسلم على هيئة الحسن والجمال واقفا على باب دار الجلال مثل الحاجب عند السلطان وهو كان يرى الحق و يتكلم مع الحق ولم يكن معه أحد فى ذلك المقام فعلمت ان ذلك هو المقام المحمود ثم ظهر لى الحق بوصف الاحدية وأخذنى ببطش القدرة فأذهبنى الى عالم القدم وكنت مجذوبا مقهورا حتى أدخلنى فى اسفار الأولية. ورأيت بحارا فى بحار وعظمة فى عظمة وكنت أفنى فى لطمة بحار الأزل فلما اعلم ضعفى عن حمل اثقال طوارق التوحيد تركنى ومضى ورجعت الى ماكنت فيه.

و قد تعرض لى فى ليلة من الليالى خيالات النفسانية والشيطانية و ضلالات الروحانية و قطعت حجبها ورأيت لطائفها و تفكرت فى اشكلها فضاق صدرى و تحيرت فى شأنى حتى بدا لى جمال الحق بالبديهة

فقلت : الهى ماهذا التماثيل الى اعنى بها قبل المشاهدة فقال هذا لمن يطلبنى فى أوايل كشوف الحجب جلالى حتى يعرفنى من بين تلك الحجاب وهذا مقام المعرفة ومن لم يعرفنى من بينها لم يكن عارفا ثم ظهر جماله لى بانواع اللباس كلها تلطفا بى لجهة ابقاء نفسى بعد فنائى فى نعوت الأزل وسقانى شرابات الانس و المدانات ثم مضى ورأيته مرآة الكون حيث توجهت وذلك قوله تعالى : ٠ فأينما تولوا فثم وجه الله، ( قرآن، ١١٥/ ٢) ثم قلت فى نفسى اريد أن أرى جماله بلا انقطاع، فقال جل جلاله اذكر شان زليخا و يوسف عليه السلام فان زليخا صور فى ست جهات صورة نفسها ليوسف حتى لايرى جهة الا وفيها صورة زليخا فهكذا شانك فى دار جلالى فرأيته سبحانه وتعالى من كل ذرة وهو منزه عن الخلول والنسبة و لكن هو سر لايطلع عليه الا مستغرق فى بحار التوحيد وعارف بسر أفعال القدم فى مقام العشق ؛ ثم ظهرلى بحر الوحدانية وذهب بى أمواجها الى مشاهدة الكبرياء ، فرأيت جلال القدم بلاكيف و وصف و قد تصافى عند جلال قدم عظمته جميع الأ كوان و الحدثان حتى لم يبق أثرها عند اشراق بهاء الازل ولولا كرم الحق سبحانه وتعالى بامساك نفسى عند سطوات الكبريا لفنيت أقل من لمحة كأنه أرانى نعوت الأحدية وكأنه أشار الي ان انظر الى عظم جمالى وجلالى وذلك لطف منه ثم ظهرلى بعد مضيّ تلك الحالة عالم القدس و رأيت الحق سبحانه وتعالى بلأكيف وفى سرادق كبريائه خواص الا نبياء والملائكة على صورة البزاة البيض فنظرت الى قرب مولانا تعالى و تقدس وكأنى يمين العرش وكنت كشاطر [b 65 ] بين البزاة وكنت كمشتاق أطير ساعة و أدور ساعة و أجلس ساعة كالواله المضطرب فخاطبنى الحق جل جلاله عند دنوىّ منه و قال بلسان الفارسيه : ٠ چون بودى چون رستى، ثم مضى ذلك الحال وكدت فيه من الفرح ان أذوب من اللذة والارتياح ثم دار على لوايح القدس و أنوار البقآء ، فسمعت كلام الحق من مكمن الازل و قال خلقت الكون فى طلبيى و بلغتك مقام القدس ومن مثلك فى العالم وأنا أطلبك فى أسفل قدمى وظهرلى بوصف الالوهية والقدس والتنزيه واضمحلّ فى سطوات عظمته مادونه من العرش الى الثرى و شاهدةه مشاهدة العيان وكان شهود عين العظمة ظهرلى فى شهود جمال البقآء ، و ذلك شئ بشيئ قريب ثم قال أنت فى طلبى و أنا فى طلبك لونظرت وجد تنى عندك دون قطع اسفار الغيب وكنت قبل هذا الوارد مهتم من أجل بعض مقالة اهل مجلسى حيث سمعت منه بعض الفضولات من اقوال المشبهة و قد قلت ان كلامه قديم ومادون كلامه فهو محدث فقال تعالى نزهت كلامى ولاتخف وأنا ازين بنفسي كلما تذكر مجلسك؛ وقد رأيته تعالى قد يزين معه جميع الكروبين والروحانيين فى مجلسى ؛ وقد رأيت سكان حضرة الخاص قد طافوا فى مجلسى ورأيت جبرئل عليه السلام وفى عنقه شقاء ليشقى الناس فى المسجد الجامع على زيّ شاب ، ورأيت كأن السموات جات الى مجلسى على صورة الاشخاص وكذا العرش والكرسي والجنة والنار والحور والغلمان والولدان وجميع ارواح الانبياء و الصدقين و الشهدآء قد افقوا جميعا حضور الحق ثم قال الحق سبحانه هكذا افعل كلما تجلس للتذكير.

يوما انى جلست قبل نصف الليل عند ابنى أحمد وكان به الحمى الشديد وكاد قلبى يذوب من الهم ، فرأيت الحق سبحانه بالبديهه على نعت الجمال فتلطف بى و به فغلب على الوجد و الهيجان وقلت : الهى لم تمتحنى وأنا أتوقع منك المواساة ، فقال جل جلاله : لاتحزن فأنا لك ، قلت الهى : لم لا تكلمنى كماكلمت موسى عليه السلام، فقال سبحانه و تعالى : أما ترضى ان من أحبك فقد أحبنى و من رآك فقد رآنى، فلما سمعت ذلك غلبت علي المواجد الكثيرة فقمت فنادانى الحق سبحانه الى بطنان الغبب وقال ياشفاء فجاء الشفاء اليه وكان البلد مملوّا من المرض ما رينا مثله فنفح الشفاء فى البلد وانتثر فى الفارس جمبعا [ a66 ] فتلطف بابنى وسقاء شراباً ؟ .

 اتفق انى وقت بين جماعة من أهل الدعوى فضاق صدرى لما رأيت من دعواهم رعونات البشرية وحثنى جماعة على رؤية الوالى وكان ذلك شديدا علي وصعباً على نفسى للدخول عليهم فاهممت هماً شديداً فنمت على ذلك وكان وى نومى اتكاء فأنتبهت نصف الليل فخاطبنى الحق سبحانه تعالى < يردون ليطفئوا نور الله بأفواههم والله متم نوره ولوكره الكافرون، (قرآن،٨ /٦١)

قال الشيخ رضى الله عنه : هذه المكاشفات شان أهل النهى من العارفين ووصف أهل الحقايق من المتبحرين الذين قاموا بالحق بشرط المعرفة والعلم بأحكام المتشابهات وهم الذين وصفهم الله تعالى بانهم الربانيون بقوله تعالى : « وما يعلم تأويله الا الله والراسخون فى العلم، (قرآن ،٧/ ٣) والله لو أردت ان أصف بعض صفاته التى رأيته للمريدين والصادقين ما قدرت بذلك لانه تعالى كان يظهر بوصف كساو وأرى فيه آدم وأظهر للكروبيين و الروحانيين < فخروا له سجداً >،(قرآن،..١/ ١٣) بغير اختيارهم ولذلك قال النبى صلى الله عليه وسلم : خلق الله آدم على صورته ٠ و لولا مخافة الجهال الذين ينسبوننا الى نسبة العلة لأ شرت فما رأيت من الحق سبحانه وتعالى من نور بهائه وسناء قدسه وعظيم جلاله و لطف جماله وما كان قد تلبس به من النعوت الى ألبسها آدم و موسى ويحى و عيسى ويوسف وابراهيم ومحمد عليهم السلام وبتلك النعوت التى يورث أنوارها منهم فاقول على العالم والعالمين لان سناء برق اذا تجلى لشئ، خضع له الاكوان و الحدثان لانه صدر من نعت الازل وليس هناك الفصل و الوصل والخيال والوهم لان من عرف الله تعالى بعد سيره فى عالم القدم علم المجهولة التى يكشف اسرار الربوبية وتخلصت بذلك اسرار الواصلين على النفى والاثبات والتشبيه والتعطيل فان هذه الاشياء حوادثات كونية وهو تعالى ورآء ذلك و ففى الوهميات عن سير أرواح العارفين .تم الكتاب المسمى بكشف الاسرار من كلام سلطان العارفين والعاشقين سيد الاقطاب والموحدين شطاح جهان الشيخ أبو محمد روزبهان نور الله ضريحه وقدس سره

ŞEYH ŞATTÂH-İ FARS RÜZBİHÂN AL-BAKLÎ

Bütün kaynaklarda müellifimizin künyesi Abü Muhammad ve babasının ismi (künyesi) de Abü Naşr olarak geçmektedir. Yalnız Süleymaniye, Lala İsmail nr. 147’de kayıtlı bulunan Risâlat al-kuds li ahli'l-uns adlı eserinin yazma nüshasının ketebe kaydına dedesinin de ismi zikredilerek < Abü Muhammad Rüzbihân b. Abi Naşr b. Rüzbihân al-Baqli al-Ş râzi olarak kaydedilmiştir- Başka hiç bir yerde tesâdüf edilmeyen müstensihin bu kaydı doğru ise, Rüzbihân al-Baqli’nin dedesinin isminin de Rüzbihân olduğu ve kendisine de dedesinin isminin verilmiş olduğunu kabûl etmek gerekir. Ancak, hâl tercümesi kaynaklarında babasının has ismi ile dedesinden sonraki isimlerine dair her hangi bir kayda rastlanmaz. Rüzbihân al-Baqli’ye başka lakablar verildi ise de kendisinin en meşhûr lakabı < Şadr al-Din > dir. 11 Aynı zamanda, aşağıda kendilerinden bahsedilecek olan iki torununun lakabı de < Şadr al-Din > dir.

Müellifimizin en meşhur ve bütün kaynakların da birleştiği nisbesi < al - Baqli > dir. Bu da cevher’den cevheri ( mücevherci) gibi baki (çoğulu bükül) (sebze) < ı > eki ile yapılmış Baqli ( sebzeci) mânâsına gelen ve nisbe olarak kullanılan bir sıfattır. Nitekim Sam ani, Kitâb al-Ansâb'da bâzı âlimlerin bu nisbe ile şöhret bulduğunu kaydeder. Rüzbihân’ın da gençliğinde sebze sattığı bir dükkânı vardı. Onun veya pederinin bu iştigalinden dolayı kendisine al-Baqli nisbesi verilmiş olmalıdır. Rüzbihân’ın ikinci nisbesi olan al-Fasavi > veya < al-Fasâ’i > ise, doğmuş olduğu şehrin isminden iki nisbe şeklinden neş’et etmiştir. Buna benzer Nasâ şehrinin isminden de Nasevi veya Nasa’i şeklinde yapılmış iki çeşit nisbe şekli vardır. Nitekim mezkûr nisbeyi bâzıları yanlışlıkla < Nasâvi olarak da kaydetmişlerdir. Müellifimize bâzı kaynaklarda, yukarıdaki nisbeler dışında bir de < al-Şirâzi > nisbesi verilmiştir. Bu da onun Fesâ’da doğduktan sonra ömrünün büyük bir kısmını Şirâz’da geçirdiğinin neticesidir; filhakika bâzı kaynaklarda bu nisbeler şöyle sıralanmaktadır : al-Baqli al-Fasavi sümme al-Şirâzi, Kaşf al-zunün'da ise al-Baqli al-Şirâzi olarak zikredilmektedir.

Şöhreti : Kaynaklarda Rüzbihân al-Baklî < Şattah > veya meşhûr ve marûf olan <Şayh-i Şattâh > < Şattâh-i Fars > < Şayh Şattah i Şirâz > olarak zikredilmektedir.   Rüzbihân al-Baqli kendi eserinde Ben Şattâh oldum > , Tuhfat al-'irfân müellifi de onu < Şattah-i Fars > çağırırlardı demektedir. Rüzbihân’ın bu isimle şöhret bulması kendisinde vecd ve cezbelerin çok vukû bulmasından ve eserleri kısmında ayrıca bahsedilecek olan Şathiggât-ı şerh etmesinden ileri gelmiştir.

Tuhfat al-'irfan sâhibi ve Muhammad Kazvini müellifimize ayrıca < Şayh Rüzbihân-i Kebir > şöhretini ilava etmişlerdir. Ancak bu şöhret müellifimizin asrında yaşamış ve < Şayh Rüzbihan-i Kâzarüni-i Mısri adındaki diğer bir sûfîye âit olmalıdır, zira kaynaklarda bu iki Rüzbihân’ı birbirinden ayırmak için, buna <Rüzbihan-i Kebir>, şeyhimize ise, Rüzbihan-i Sağir’dir.

 

KEŞFÜ’L-ESRÂR

 

55 yaşında iken yazmış olduğu Keşfü’l-Esrâr adlı eserinde geçirdiği ruhî istihâleleri anlatırken daha üç-dört yaşında iken sokakta oynayan çocuklara Allâh'ın nerede olduğunu sorması ve buna < Allah şekil ve yerden münezzehtir > şeklinde verilen cevap karşısında kendisinde bir vecd hâsıl olması ve bu heyecanla kendisine sonraları da sık sık vâki olduğu gibi bir takım nurların gözükmesi bunun en açık bir delilidir. Ancak o bu küçük yaşta onların ne olduğunu anlamamıştı. Daha sonra, yedi yaşına girince kalbinde zikir ve ibâdetle meşgul olma sevgisi hâsıl oluyor. Bu sevgisi neticesinde onun zikir dinlemekten ve inzivâdan hoşlandığı görülmektedir. Zamanla başlayan derin bir aşkla âdetâ kalbinin eridiğini hissediyor, ezelî varlığı düşünmeğe ve arada bir kendine gelen vecdlerle melekût âleminden bir takım kokular aldığını ifâde etmeğe başlıyor. Bu vecd ve heyecanın tesiri altında farkına varamadan devamlı olarak göz yaşlan döktüğü, daimî zikir hâlinde bulunduğu, bu arada bütün mahlûkat kendisine iyi bir sûret içinde görünmeğe ve her şeyi sevmeğe başlıyor. Kendisini tamamiyle riyazete, ibâdete ve münacâta veren müellifte mukaddes yerleri ziyaret etmek arzusu da doğuyor Hattâ 15 yaşlarında iken birden bire hâtif’ten < Sen bir nebî'sin > diye bir ses bile duyduğu oluyor, ancak almış olduğu dinî terbiye, bunun doğruluğu hakkında kendisini şüpheye düşürüyor ve neticede buna inanıyor. Kendi ifadesine göre bu arada Hızırla görüştüğü de olmuştur. Nitekim o bunu şöyle anlat maktadır : Bir gün dükkândan tenha bir yere yıkanmak için gidiyor, birdenbire bir taraftan duyduğu bir ses üzerine, heyecana kapılıp:

<          Ey ses sahibi olan zât beni bekle > diye bağırarak sesin geldigi tarafa doğru gidiyor ve yakınlarda bulunan bir tepeye geliyor. Orada sûfî suretinde çok güzel bir şahsın bulunduğunu görüyor ve huzurunda sessizce oturuyor. Bu zât, kendisine tevhîd hakkında birkaç kelime izâh ediyor Rüzbihan bunlardan hiç bir şey anlamıyor ve hiç tanımadığı bu zât ansızın kayboluyor. Bunun üzerine büyük bir yalnızlık içinde ve kaybolan zâtın sözlerinin tesiri altında bayılıyor ve gecenin bir zamanına kadar burada kalıyor ve sonra dükkânına dönüp, orada heyecan ve vecd içinde göz yaşları dökerek devamlı surette : < beni affet beni affet > sözlerini içinden geçirip sabahlıyor. Sonra bu hâli sükûnet buluyor, fakat bir müddet sonra dükkânını terk edip, elbiselerini de yırtarak çöle gidiyor ve orada bir buçuk sene kalıyor; çöldeki hayatı daimî bir vecd içinde ve çeşitli hayaller görerek geçiyor. Kendi ifâdesine göre, burada yalnız kalmamaktadır; zira her gün

<          âlem-i gayb > tan, kendisini ziyârete gelenler vardır. Bu visionlar (hayaller) arasında bütün kâinatı bir nur halinde müşâhede etmektedir. Bir müddet sonra sükûnet buluyor ve artık her şey gözünde güzel görünmeğe başlıyor. Ancak müellifimizin gördüğü hayaller bu kadarla bitmemektedir. Onun evinde bulunduğu zamanlarda da bu şekilde sık sık hayâller gördüğü yine adı geçen eserinden anlaşılmaktadır. Nitekim kendi ifâdesine göre yine bir gün evinin damında bulunduğu sırada Tanrı’nın kadîm sıfatının azametinin tecellisini muazzam ve hudutsuz bir nûr hâlinde görmüş ve nûrun merkezinden farsça olarak, yedi def'a < Ey Rüzbihan seni dost seçtim, sen benim dostum ve muhibbimsin, korkma ve üzülme, ben senin Tanrınım ve yapmak istediğin işlerinde senin muhâfızmım > diye bir ses duymuştur. Bir defasında da mânâ âleminde şarkın dağlarında bulunduğunu, burada meleklerden bir topluluk gördüğünü. Şarktan garba kadar büyük bir denizin uzandığını ve bundan başka hiç bir şey görmediğini, meleklerin kendisine < Bu denize gir ve batıya kadar yüz > dediklerini, kendisinin de denize girdiğini ve yüzmeğe başladığını, batıya geldiği zaman güneşin batmakta olduğunu, batı dağlarında meleklerden diğer bir topluluk gördüğünü ve bunların kendisine batan güneşin şuâlarından göründüklerini ve kendisine seslenerek yüzmeğe devam etmesini, batıdaki dağa vardığında meleklerin < Bu denizi 'Ali b. Abi Jâlib’den başka hiçbir kimse aşamadığını > dediklerini nakletmektedir. Bilhassa 'Ali ile ilgili cümle müellifimizin ehli beyte ve hazreti 'Ali'ye olan bağlılığını da göstermektedir. Eski sûfîlerin bir çoğunda rastlanılan bu gibi haller, tehlikeli denizin garba kadar aşılması gibi hususlar, kendi şahsi müşâhedelerine dayanmaktadır. Başlangıçta onda da mûtad sûfî tâbirlerine rastlanmak- tadın Onun batıya yüzmesi, yani zulmete doğru gitmesi (âbı hayata doğru gitmesi) nde, meşhûr İskender ve Hızır hikâyesinin tesiri görülür ki, bu da onun için gayet normaldir, çünkü Rüzbihan Kaşf al-asrâr'da Hızır ile buluşmuş olduğunu kaydetmektedir ve bir çok sûfiler gibi (meselâ Ibn-i 'Arabi gibi) Rüzbihân’da Hızır’ın mürididir. Nitekim Rüzbihan diğer bir yerde şöyle demektedir, ilk önce Hızır’ı gördüm ve sonra da şahıslarında kendi şahsımı gördüğüm iki şeyh gördüm ; Hızırı gördüğüm zaman ulûm-i hakâyıktan (hakikat ilimlerinden) hiç bir malûmatım yoktu, Hızır bana bir elma verdi, bundan bir parça yedim o da bana hepsini ye dedi; halbuki bu benim yediğim kemmiyet ve çokluk idi, Arştan yıldızlara kadar hudutsuz bir deniz gibi bir manzara göründü ve bundan başka hiç bir şey görmedim, bu deniz de güneşin ışıkları gibi göründü; o zaman şaşkın bir vaziyette ağzımı istemiyerek açtım ve bütün bu ışık denizi içime girdi ve tek damlası bile kalmadı. Başka bir Vision (hayal) hâdisesini de şöyle anlatmaktadır: Bir gün, Rüzbihan evinde bulunduğu sırada bütün mahlûkatın bir evde toplanmış olduğunu ve burada bir çok lambaların canlı bir ışık verdiğini görüyor; fakat arada bir duvar bulunduğu için ışıkların bulunduğu yere gidemiyor, bundan dolayı canı sıkılıyor ve kendi evinin damına çıkıyor ; damda kendini çok güzel iki şeyh suretinde görüyor; burada hafif ve dumansız bir ateşin üstünde bir tencere duruyor, tencereden çok güzel ve çeşitli baharat kokulan alıyor. Şeyhlerden biri, güzel bir kâse ile içine buğday ekmeği sarılmış olan bir bezden ekmekler çıkarıyor, ekmeklerden birini kâseye koyuyor ve üzerine tencereden yemek dö-küyor, bu çok rakîk rûhânî bir yağdır, sonra her üçü bundan yemeğe başlıyor, şeyhlerden biri Rüzbihân’a soruyor, tencere içinde ne olduğunu biliyor musun ? O da bilmediğini söyleyince, şeyhlerden biri de Büyükayı’dan senin için getirdiğimiz yağdır diye cevap veriyor Rüzbihân bu hayal âleminden kendine gelince, derin derin düşünmeğe başlar ve ancak muayyen bir zaman geçtikten sonra bunun ne olduğunu anlar ; bunların da melekût âleminde bulunan yedi kutub'dan oldukları, yer yüzünde görünmeyen bu yedilerin derecesini bilmesi gerektiği kendisine bildiriliyor. Bunun üzerine o Büyükayı’ya yüzünü çevirip bakıyor ve bu yedi kutbun yedi delik teşkil ettiklerini ve bunların hepsinde Allâh'ın tecelli ettiğini görüyor ve kendisi < Tanrım bu nedir? > diye sesleniyor. Tanrı da, < bu gördüğünü sen anlayamazsın; bu yedi delik. Arşın yedi medhalidir (giriş yeridir) > diye cevap veriyor.

Onda da bütün sâfîlerde olduğu gibi, tasavvufta en yüksek mertebeye ulaşma arzusu vardır; ancak onda, sadece en yüksek mertebe olan Sayyid al-aktâb (insân-i kamil) likten başka bir de gizli imamlık mertebesine ulaşmak arzusu vardır. İlâhî tecellî onda kırmızı bir gül renginde vuku buluyor ve her tarafını boyuyor; gölgeler bile kırmızı oluyor. Kendisine gözüken hayallerin esas rengi şarap ve kan rengi olan kırmızıdır. Allah bile ona mest bir şekilde elinde bir kadeh ile kırmızı şaraptan bir deniz üzerinde tecelli ediyor; bu şarap hakikatte maşûklarının, yani velilerinin kanı, kendisine duyulan iştiyâkın kanıdır. Rüzbihân bu şekilde tecelli eden Tanrı’ya eğer pişmanlığın gözyaşları meleklerin istedikleri şey ise, o zaman iştiyâkın gözyaşln nedir diye soruyor; Tanrı bu da benim içtiğim şaraptır diye cevap veriyor. Tanrı ezelî güneşin tulûundaki fecri abdal’ların kanı ile boyuyor; sonra da kendi merhametini bununla boyuyor. Rüzbihân bu visionda (hayalinde) kendi kanının da bu şekilde saçılmış olduğunu anlıyor, bundan ilk önce korku duyuyor, sonra kendi kanının da Allah tarafından gayb çarşısında (sûk-i gaybta) saçıldığını müşâhede ediyor; kelime-i tevhidi söyler söylemez kendi kanının Allah’ın kadehinin şarabı olduğu kendisine Allah tarafından gösteriliyor. Bn manzaradan, bu fikirden mest olup, zenciler gibi sevincinden raksediyor. Bir defasında da İlâhî sıfatların güzelliğinin önünde geçirdiği hayâlî bir geceden sonra dünya ona fecirde tamamen İlâhî bir hakikat ile dolu olarak tecelli eder. Rüzbihân kendinden geçer ve Allah’ın kendisine doğru yürüdüğünü görür, Tanrı raksa dâvet edip onunla raksediyor, bu vecd hâlinden kendine geliyor, ancak akşam olunca, Allah tarif edilemeyecek bir güzellik içinde tekrar geliyor ve vahdet denizi üzerinde ona kendisini gösteriyor. Bir vecd halinde de Cebrâil’in Arşın önünde elbiselerini yırttığını, Münker ve Nekir’in ona iki âşık gibi geldiğini ve bu iki melek kabirde de kendisine aynı şekilde geleceklerini söylüyorlar. Oğlu Ahmed’ın hastalığında ve ev münakaşalarında Tanrı onu teselli ediyor ve uyku esnasında üzerine inciler saçıyor. Aynı şekilde Peygamber de özerinde bir aba ve başında bir külah olduğu halde Medine’de kendisini karşılıyor. Peygamberin ayrıca sol elinde bir yay ve bir kaç ok vardır; elini abadan dışarıya çıkarmış, ağzını açıp onun dilini emiyor; sonra da peygamberler, melekler ve azizler de Rüzbihân’ın dilini emiyor. Tanrı ona Adem’in suretinde tecelli etmektedir . Bu rûhî istihâlelerden sonra (20- yaşları arasında) Rüzbihan Fesâ'ya dönüyor ve burada ilk önce Cemâl al-Din b. Halil Fasâ’i’nin yanında bir müddet kaldıktan sonra Şirâz’a dönüyor ve burada çok sıkı bir riyâzete başlıyor. Nitekim bu arada Şirâz’ın etrafında bulunan < Bamüy > dağında yedi yıllık çok sıkı ve çetin bir riyâzet devresine girmiştir. Bu riyâzeti devresinde o, tek bir hırka giymiş ve yaz kış yıkanma ve abdest almağı aynı hırka ile yapmış ve hiç sırtından çıkarmamış. Müridlerinin getirmiş oldukları çaşitli yemekleri yemezmiş bunlar etesi gün vahşi hayvan ve kuşlara yem olurmuş. Bu dağda geçirmiş olduğu riyâzet hayatının onun üzerinde büyük tesiri olduğu anlaşılmaktadır- Nitekim kendisinin < Ey Bamüy dağı senin üzerinde bana birçok nurlar tecelli etti > sözü bunu teyit etmektedir. Hiç şüphe yok ki diğer sûfîlerde olduğu gibi kemâl mertebesine ulaşmasında bu riyâzetlerin büyük tesiri otmuştur. yine bu arada Rüzbihân’ın günlük namazını altmış rekât kıldığı, geceleri ibâdet etmekle geçirdiği, çok ağlayıp sızlandığı, göz yaşlarının yüzünde izler bıraktığı da meşhurmuş . Yukarıda zikri geçen ve Rüzbihân’ın muasırlarından biri olan Fakih Husayn, onun zevk sahibi, dâima vecd içinde mustağrak olduğunu, derûnî ateşinin hiç bir zaman sönmediğini, göz yaşlarının dinmediğini, hiçbir vakit itminân bulamadığını, nâle ve feryattan kurtulamadığını ve her gece inleme ve ağlama ile meşgûl olduğunu söylediği rivâyet edilmektedir .

Rüzbihan geçirdiği bu çok sıkı riyâzetten sonra yukarıda kendisinden bahsetmiş olduğumuz Şayh Sirâc al-Din Mahmüd b. Halifa   (ölm. 562 = 1166 - 1167 )’nin elinden hırka giydiğini bütün kaynaklar teyid emektedir . Fakat onun otobiyografisi olan Kaşf al-asrâr da bu hususta hiçbir kayda rastlanmamıştır ,0. Rüzbihân’ın mezkûr şeyhten hangi tarihte hırka giydiği kesin olarak bilinmemektedir. Ancak Şirâz’da < Bâb al-Hidâs > ta > Ribat-i kadim (eski Ribât) ismiyle marûf olan ve kendisinin de medfûn bulunduğu hânkâhını 560 h. yılında bina ettiğine bakılarak, bu hadisenin bu tarihten önce vukubulmuş olması mümkündür.

Rüzbihan mezkûr ribâtını bina ettikten sonra, burada kendi mürid- lerini irşâd ediyor ve gelene gidene yemek veriyordu u. Yukarıda da işaret edildiği gibi Rüzbihan dergâhındaki müridlerini çalıştırır, onlara Çömlekçilik yaptırır ve yapılan çömleklerden elde edilen kazançlarla dergâhının bâzı ihtiyaçlarını görürdü.

Bir taraftan dergâhında kendi müridlerini irşâd etmekle meşğul olurken, diğer taraftan da camide ve husûsî meclislerde çok tesirli vâz ve nasîhatlarda bulunmakta idi. Nitekim kaynaklar Rüzbihan al-Baqli’nın Şirâz’da Câmic-i Atik (eski câmi)’de ve diğer yerlerde 50 yıl kadar uzun bir süre boyunca vâz ve nasihat ettiğini kaydetmektedirler. Aşağıda bahsedeceğimiz hikâyelerden al-Baqli’nin vâz ve nasîhatlarının, muâsır- ları arasında çok büyük tesirler icra ettiğini ve seçkin meclislerde bile kendisinin söz sahibi olduğunu göstermektedir. Baqli Şirâz’a ilk gel diğinde vâz etmek için câmiye gittiği bir sırada, yolda bir kadının kendi kızına: < Kızım güzelliğini kimseye gösterme, zirâ o seni rezîl, bakîr ve itibarsız eder > diye nasihat ettiğini işitir. Şeyh al-Baqli de : < Ey kadın güzellik tenha ve yalnız olmağa razı değildir o her zaman aşkla bir arada bulunmayı ister. Çünkü onlar (hüsn ile aşk) ezelde biribirinden ayrılmamağa söz vermişlerdir > diye cevap verince, yanında bulunan arkadaşları nâralar atmış, kendilerinde büyük bir vecd ve hâl hâsıl olmuş   .

Tufhat al- irfan müellifi de aşağıdaki şu hikâyeyi rivâyet etmekledir .

Bir gün evliyâlar kutbu Şeyh Abü cAbd Allâh Hafifin - Tanrı ona rahmet etsin - kabrinin başında, Şirâz ve diğer yerlerden gelip biriken halk büyük bir halka şeklinde toplanmışlar. Zamanın ileri gelen şeyhlerinden Şams-ad-din Türk Rüzbihân’dan faydalı bir şey söylemesini rica etti- Rüzbihan < Bu esrara lâyık bir kulak arıyorum > diye cevap Verdi. Bunun üzerine Şams-al-Din Türk : < Şeyh Rüzbihan Şeyh Abü Abd Allah’a söyle > deyince, Rüzbihan kalktı ve sarığı başına koyup, yüzünü şeyhin kabrine çevirdi ve söze başladı, söyledikrinin tesiri ile heyecâna gelerek feryâdu figana başladılar, şeyhlerin ekserisi de hırkalarını yırttılar.

 KEŞFÜ’L- ESRÂR
TERCÜMESİ

بسم الله الرحن الرحيم
Sırların Keşfi
Ruzbihan el-Baqli

“Ey Rabbim, hayırla tamamlamayı nasip eyle”

Şeyh, bu kitapta başından geçmiş, halleri, mükaşefeleri, makamları, rüyalarını, başkalarından gördüğü entrikaları, mücahelerini, müşâhedelerini, aşkına olan vuslat hallerini, O’na söylenen sözlerini burada zikretti.[2]

Şeyh, imamü’l arif, kamil vuslat sahibi, delilleriyle keramet sahibi, kutuplar tarafından iftihar edilmiş, kendine uyulacak hakikat numunesi, millet ve dinin kaynağı, velayet ehlinin başı ve övüncü, nebiler ve rasüllerin ilminin varisi, din ilimlerindeki müşkillerin kaşifi/açanı, Ebi Muhammed Ruzbihan b. Ebi Nasr b. Ruzbihan El Bagli El Fesevi’dir. Allah Teâlâ’nın rahmetine bol bol kavuşmuştur.

Sözleri arasında şunları söyledi:

Allah Teâlâ'yı evimin çatısında bütün dünyaymış gibi kudret, haşmet ve sonsuzluk nitelikleriyle gördüm. Şaşaalı bir ışık, çok yönlü ve harikalar içindeydi. Ve beni nurların ortasından Farsça olarak [yetmiş] defalarca çağırdı:

“Ruzbihan!

Ben seni veliliğe (velayetime), aşkıma, muhabbetime de seçtim. Sen benim dostum ve sevgilimsin.

Korkma, korkma!

Üzülme!     

Çünkü ben en mükemmelim. Seni her muradında/halinde gözetliyorum.”

Tahtını güneşten dağılan ışıklar içinde yer ile sema arasını doldurmuş bir okyanusta gördüm.

Benim iradem/seçimim olmadan ağzımı açtı ve ağzımdan içime doluverdi. Dışımda bir katrecik kalmayacak şekilde hepsini içtim. [O bende oldu…ben O oldum]

**

Şeyh dedi ki:

Bir gece yarısı uyanıktım ve uyku ile uyanıklık arasındaydım. kalbimden dedim ki:

“Ya Vehhâb” [Ey karşılık beklemeden veren Rabbim]

“Verir misin!”

 Ve Allah Teâlâ celâl ve cemâl [heybet ve güzellikleri] sıfatıyla, tecelli ve nur mücevherleriyle süslenmiş olarak zuhur etti/göründü. Onlardan üzerime büyük bir bollukla saçtı. Saçılan bu lütuf onun büyüklüğü yüzünden idi.

O dedi ki:

“Madem ki ‘Vahhâb’ diye seslendin, bu hediyeleri al, çünkü ben cömert karşılıksız ‘veren’im.”

**

Şeyh dedi ki:

Geçmiş zamanlarda aklıma çok takılırdı:

“Makâm-ı Mahmud” [O övülen yerin] manası nedir?

Ve bir gece, ilâhî huzurunda kıyısı olmayan büyük bir okyanus gördüm ve okyanusta bütün peygamberleri, ayrıca evliyaları [59b] ve melekleri de tecrid/çıplak/yalnızlar halinde gördüm. Okyanusun üzerinde yayılmış kalın bir örtü vardı.

Adem aleyhisselâm da göğsüne kadar okyanusa batmıştı.

Allah Teâlâ'ya en yakın olanlar, o perdeden daha yakındılar. Yani Âdem ve peygamberlerin büyükleri perdenin önündeydiler.

Böylece merakımdan perdenin ötesinde ne olduğunu öğrenmek için perdeye yaklaştım ve perdenin sonuna kadar gittim. Oraya vardığımda perdenin arkasından büyük bir nur gördüm. Tepeden tırnağa ay gibi bir insandı. Baştan ayağa çok farlı yüzü ayın yüzünden daha parlak idi.

O kişiden dolayı, toplu iğne başı kadar az bir yer kalmamış ki, tüm ilahi varlığı ile dolmamış olsun. Yüzünde ilahi mevcudiyetle sürekli ve kesintisiz bir ışık vardı. Perdenin ötesine geçmek istedim ama bunu yapamadım. Kendi kendime dedim ki,

“Burası neresi? Ve bu kişi kim?”

Sırrıma / vicdanıma seslenildi:

“İşte Makâm-ı Mahmud/övülen makam budur ve bu Muhammed salla'llâhü aleyhi ve sellemindir. Gördüğün tecelli nurları O’nun yüzünün nurlarıdır. Şayet içeri girebilseydin, noksanlıklardan münezzeh Allah Teâlâ'yı da perdesiz görürdün.”

Ve bana, “Bu makam münhasıran/sadece Muhammed salla'llâhü aleyhi ve sellem tahsis edilmiş ve hiçbir kimsenin bu makama erişme yolu yoktur” denildi.

**

Şeyh dedi ki:

Bir keresinde Hakk celle celâlühü’yü celâl ve cemâl sıfatlarıyla, melekleriyle beraber gördüm.

[Allah Teâlâ’yı zıt sıfatları ile görmek zâtının kemâl üzere tecellisidir. Zıt sıfatların birisi yoksa ayrıcalık ile zuhur etmiştir ki, hangi sıfat ise o tecelliye mazhar olunur.]

Ve dedim ki:

“Allah’ım, ruhumu/canımı nasıl alırsın?

Dedi ki:

“Sana sonsuzluğun derinliklerinden geleceğim ve ruhunu elime alacağım ve hep istediğin gibi seni indiyyet makamına/ zâtımın aynısına götüreceğim ve sana zâtımın şarabından içireceğim ve güzelliğimi ve celâlimi sonsuza kadar perdesiz göstereceğim.” .

**

Şeyh dedi ki:

Bir defasında da, Hakk celle celâlühü’yü nadir/bilemediğim kıyafetler içinde gördüm ve:

 “Allah'ım, efendim, mevlâm ne zamana kadar müşâhedeni perdeler arkasında göreceğim. Ben, seni ilahi kıdem/ezel ve bekânın sınırları içinde görmek istiyorum.” Dedim.

Ve Allah Teâlâ dedi ki,

“Musa ve İsa bu zât/ayniyyet/huzur makamında kendilerini kaybettiler/mahvoldular.”

Ve Hakk celle celâlühü bana, sonsuz zâtının ışığının bir zerresinden kendini gösterdi ve neredeyse ruhum ölecek/yok gibi oldu. Hayatımın sona ermesinden de korktum

Gördüğüm kadarıyla Hz. Muhammed salla'llâhü aleyhi ve sellem ve tüm peygamberler, sahabeler ve şeyhler, Yüce Allah’tan, makam-ı kibriyasından rızıklanmak/tatmak dilerler..

**

Şeyh dedi ki:

“Bir gece Cenâb-ı Hakk’ın yüzündeki güzellik, heybet ve ihtişamı gördüm. Eğer ki, göklerin ve yerin ehli bunu görselerdi, hepsi zevkten ölürlerdi. Sonra göklerin ve yerin onunla dolduğunu da gördüm ve beni aşağıların aşağısı yere ve yükseklerin en yükseğine getirinceye kadar onunla birlikteydim.

Bana doksan bin azameti, güzelliği ve mükemmelliği ile tecelli etti/ gösterdi.

Beni önüne oturttu ve benzersiz/akla hayale gelmez bir şekilde lutf ve ihsanda bulundu. Ve bana ellerinden içirdiği içkileri tarif etmeye takatim vebilgim yetmez.

Aklım başıma gelince “Hz. Muhammed salla'llâhü aleyhi ve sellem, diğer rasüller ve nebiler neredeler” dedim.

Hakk celle celâlühü bana dedi ki

“Onlar ezelin nurlarına gömüldüler.”

Gördüm ki, nebiler ve rasüller [aleyhimüsselâm] ezeli nurlardan büyük bir sekr/sarhoşlukla çıkıyorlardı.

Onlardan kalkıp ilk adım atan peygamberimiz Hz. Muhammed salla'llâhü aleyhi ve sellem idi. O, yaratılmışların Allah Teâlâ'ya en yakın olanıdır. Onun ortasında durduğu halkada Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz.Ali radiya'llâhü anhüm de vardı.

Hakk celle celâlühü, Mustafa salla'llâhü aleyhi ve sellemin başı üzerine sonra diğer peygamberlerin başlarına da hakkın inci brokarlı güllerini serpildi.

Böylece peygamberler, melekler ve dört halife seçilmiş kişi diye benimle konuştu ve bütün o peygamberler yüzümü öptüler.

Sonra (60 a)

Allah Teâlâ beni zâtınca, Hz. Muhammed salla'llâhü aleyhi ve selleme ve peygamberlerine [aleyhimüsselâm] de övdü sena etti.

“Ben kulum Rusbihan'ı sonsuz mutluluk, velâyet ve kerametler sahibi olarak seçtim. Bundan sonra ayrılığa/firaka tabi olmayacak ilim ve sırlarımın kaplarından yaptım.. Onun korumasını, kendi korumamla muhafaza ettim. Onu güç ve temkin/doğruluk ehlinden kıldım. O dünyada ve âlemler içinde benim halifemdir.

Kim onu severse, onu da ben severim. Kim ona buğz ederse ona buğz ederim. Kim kararıma itiraz eder ve hükmümü reddederse bana bir engel yoktur. Ben ne istersem onu ​​yaparım.

**

Şeyh dedi ki:

Bir defasında Cenâb-ı Hakk celle celâlühü’yü en güzel surette görünce Onun güzelliğine ve niteliklerine âşık oldum. Onun zâtını ve ona kavuşmayı iştiyak/büyük bir tutkuyla diledim.

Çok geçmeden tazarru ve niyazımdan sonra elinde bir şeyle bana göründü ve ben:

“Ey Allah’ım bu nedir?”

Dedi ki: “Senin Kalbin”

Ben de dedim ki:

“Kalbimin senin elinde bir makamı/değeri var mı?.

O da kalbimin içini teftiş etti ve sanki katlanmış halinden yayılmış bir şey gibi açtı. Ve kalbim arştan yere kadar her tarafı kapladı

Dedim ki: “Bu benim kalbim mi?”

Dedi ki:

“Bu senin kalbin ve âlemlerin en genişidir”

Bu yüzden Onunla kudret elinde olan hükümranlık bölgelerine gaybın gaybındaki derinliklerine ulaşıncaya kadar götürdü.

 Ben de, “Onunla birlikte giderim” dedim. Dedi ki:

“Ta ki, ezeli/kıdem âlemine ondakine bakacak kadar ve bedi’ yoktan var edişimi ve hakikatlerini ve sonsuza kadar bir ilah olarak tecelli edişimi (gör).”

Dedim ki:

“Seni ezeli sonsuzlukta ki özelliklerinle görmek istiyorum.”

Dedi ki: “Sana bunu yapma imkân yolu yok.”

Ben de yalvardım ve dedim ki, “İstiyorum.”

Sonra azamet/büyüklük nurları göründü, sonra fenâ/ölmüş gibi kayboldum. Daha sonra bir sır devreye girdi ve denildi ki, “Peygamberim Muhammedimin sözlerinin mânâsını/hakikatini biliyorsun:

“Rahman'ın parmaklarından iki parmağı arasındadır.. Onları istediği gibi çevirir.” Parmaklarım arasında gördüğün gibi…”

**

Şeyh dedi ki:

Bir gün, insanlardan biri beni müzik dinlemeyi (sema') içeren bir yere davet etti ve şarkıcı şunları söyledi:

(Şair Vafir)

Sabah kanlı gözlerle biri mi görünüyor, ama şarap tulumlarının burun delikleri kanamamış mı?

Ey Sâki endişeleri köprücük kemiklerine kadar yükselen ruhları rahatlatın

 

Ancak oradaki rahat ve genişlik makamından gelen vecdler, lutuflar, varidatlar ve konuşmalar beni bunalttı, çünkü ziyaret, vecd ve bazı parıltılar ve aydınlanmalar dışında hiçbir şey yoktu. Toplanıp yola çıktığımda, geceyi ertesi güne kadar geçirdim. Bu halleri gece tekrar hatırladım ve akşam namazı ile yatsı vakti arasında namaz kıldım. Kendi kendime

 “Neler oluyor? Dün geceki müzikte/semada gizli harikalar ortaya çıkmadı.”

Ve birdenbire melekler âleminin pencerelerinde Allah Teâlâ’yı gördüm. Güzellik ve heybet nitelikleriyle üzerime doğunca... Rahat bir tavırla,

“Sema sırasında saklandın, neredeydin?” dedim.

Cenâb-ı Hakk ve Teâlâ dedi ki:

 “Beni gördüğün bu sıfatla yanındaydım, ağladım, ağladım ve sırrım, aklım ve kalbim hoştu.”

Gecenin yarısı geçince kalktım ve sordum.

Ve ondan ezeli ulûhiyetindeki iltibas/belirsizlik olmadan, fiiller ve sıfatlarını tarif etmesini talep ettim.

Ezeli/Kadim âlemdeki zât ve sıfatların nurlarının nasıl değişti diye anlamak için yalvardım.

Gördüm ki, övgüde övgü, celâl içinde celâl/heybet, ihtişam içinde ihtişam.

Kutsi denizinde bu nurlar içinde rıza sıfatıyla nizam/ âlem içinde bana gülüyormuş gibi gördüm. Bildim ki burası Dahk/gülme makamı imiş. [Allah Teâlâ’nın “gülme makamı”ndan zuhur ettiğini anladım]

**

Şeyh dedi ki:

Bir gece yarısı, iyilik suretinde kulluk halısına/seccadeye oturduktan sonra, iltibas/[ Birbirine benzeyen şeyleri şaşırıp birbirine karıştırmak. Yanlışlık. Karışıklık. Tereddüt. Şüphe. Karıştırma.] makamında (60 b) gaybın görkemli güzelliklerini gördüm.

Fakat vicdanları ve düşünceleri yakan celâliyle, görkemli bir şekilde görünce, kalbim bir o kadar yoğun/kesif düşüncelere düşünce, Hakk Teâlâ’yı, göklerden ve yerden, arş ve kürsiden daha geniş bir durumda benzeri ve örneği olmayan ihtişam nurlarını ondan saçılırken görkemini de kırmızı güllerin renginde gördüm. O güllerin/gülün kenarını sonunu görmedim. Bu nedenle kalbim Rasûlüllah salla'llâhü aleyhi ve sellemin sözlerini hatırladı:

“Yüce Allah, kırmızı gülü ihtişamından yaratmıştır. Ve onun kokusunu peygamberleri için bir rüzgar yaptı. Kim Allah Teâlâ’nın görkemine bakmak isterse ve peygamberlerin kokusunu almak isterse kırmızı güle baksın.”

Şayet o zaman, kutsal gözlerden bir gözüm/bakışım olsaydı, kıyamet günü ezeliyet ve ihtişamını ve ezeli mukaddes birliğini yaratılmışlara benzemediğini zahir gözümüzle görüyor gibi görürdüm. Bu düşüncelerle bir saat geçti.

Bana dedi ki:

“Ey Ruzbihan, benim Allah olduğumdan kim şüphe edebilir?

Sende şüphe kalıntıları var mı?

Bunlar dağılsın diye bu makamı sana seçtim.”

Yine dedi ki,

“Kendimi tevazu/alçakgönüllü makamda ve fani/ölümlü gördüm”

Dedim ki: Ben de yarattıklarının en aşağısıyım.

Ben senin kulunum, senin kulun/kulluğun nerede?

Birlik/tevhid ve ihtişam/azametin çekişmeleri kalbime çarptı

Ve dedi ki,

“Sen kimsin ki benim kulum oldun”

Bu yüzden Allah Teâlâ’dan utandım.

Ben de dedim ki, “ben senin elindeyken ne sıfatla söyleyebilirim ki”

“Sen kendini ve beni arştan yere kadar madun/aşağı-astları unutuncaya tevhid üzere değildin. Büyük bir perdenin içinde şaşkınlık içinde kaldın. Zikretmek için ne konuşabiliyor, ne de aklına bir hatıra gelebiliyordu.”

Böylece orada/o anda mahvolduğumu, ona aşkla hasret içinde kaldığımı, gayb çöllerinde savrulduğumu anladı ve kendini işaret ederek,

“Seninim”

“Ben seninle hep beraberdim”

dediğinde (sevinçten) kalbim uçtu.

**

Şeyh dedi ki:

Hakk celle celâlühü cennet ehline güneş gibi doğduğunu gördüm.

Dedi ki:

“Ey cennetlikler! Ben her gün bu pencereye ezeli âlemden 70.000 defa geliyorum ve cennete Ruzbihan'a kavuşma özlemiyle/iştiyakımla bakıyorum”

**

Şeyh dedi ki:

Sonra onu evimde en güzel şekilde gördüm, uyandım ve ağladım ve yaklaşmakta olan denizlere daldım, sonra bana mesafe kalmayana kadar bana yaklaştı ve dedi ki:

“Sana sonsuz derin bir hasretle iştiyakım/arzu ve özlemim var.”

Dedim ki:

“Allah'ım, canım efendim, eğer benim bu dünyadan ayrılma vaktim geldiyse, beni yanına al ve gaybın perdesine beni yanına al.”

Yüce Allah dedi ki:

“İşte bu (aşk).”

Sonra ben O'ndan kayboldum, sonra O, her an, daha öce görmediğim güzel sıfatlarla bana tecelli etti.

Rasûlüllah salla'llâhü aleyhi ve sellemin bir sözünü hatırladım.

“Allah Teâlâ, zâtının hey’etini/güzel suretini dilediği gibi gösterir.”

**

Şeyh dedi ki:

Bir gün sanki doğunun dağındaymışım gibi gördüm ve orada meleklerden bir grup vardı.

Ayrıca doğudan ve batıya uzanan bir deniz vardı. Bana dediler ki:

“Şu denize gir batıya doğru yüz”

Ben de denize girdim ve orada yüzdüm.

İkindi vaktinden sonraki güneşin konumuna geldiğimde batı tarafındaki dağlarda bir grup melek gördüm ve bana seslendiler…

“Ey filan, yüz. Korkma.”

 Dağa ulaştığımızda,

“Burayı kimse geçmedi” Ali bin Ebu Talip radiya'llâhü anh ve ondan sen geçtin”…dediler.

**

Şeyh dedi ki:

Gece noksanlardan münezzeh Hakk Teâlâ’nın huzurunda olduğumu gördüğümde, sanki değirmen çarkından gibi bir şeyler dökülüyordu.

Ve O, beni boğazladı, bütün çarklar benim kanımla doldu. Öyle ki kanımdan güneş ışınlarının şuaları dağılıyordu. Toplanmış melekler kanımı alıp yüzlerine sürüyorlardı.

Peygamber salla'llâhü aleyhi ve sellemi binden daha fazla elbise içinde gördüm. Elinde ıslaklık vardı, elini dudaklarıma koydu, ıslaklığını hissettim.

Şeyh devamında dedi ki:

Allah Teâlâ'nın izniyle, kerem ve lütfuyla dilini hepsini ağzıma soktu. Ben de onu uzun uzun emdim. Sonra başıma sarık koydu.

**

Şeyh dedi ki:

Bir gece büyük bir deniz gördüm ve deniz kırmızı şaraptandı

Rasûlüllah salla'llâhü aleyhi ve sellemi denizin ortasında bağdaş kurup oturmuş, ve sarhoş haldeyken gördüm.

Elinde o denizden bir içki bulunan bir kâse vardı ve onu içiyordu.

Beni gördüğünde denizden avuçladığına, bu da senin için ve sonra daldırdığı kadehe şarapla doldurdu.

 Ve dedi ki,

“Fethedilmesi/açılaması gereken açıldı” ve onun bütün yaratılmışlara olan faziletini öğrendim.

Öyle ki, herkesin susuzluktan öldükleri yerde, o celâl/heybet denizinin ortasında sarhoştu.

**

Şeyh dedi ki:

Gayb/gizli âlemde parlayan bir ışıkla aydınlatılmış bir âlem gördüm. Hakk Teâlâ’yı da (celâl, cemâl ve muhteşem) heybet, güzellik ve ihtişam giysisi içinde gördüm; bana sevgi okyanusundan bir içki doldurdu ve beni yakınlık makamıyla onurlandırdı. Beni ezeli âlemin parlak dünyasında dolaştırdı ve izzet/kudret kapısına gelince durdum. Orada bütün peygamberleri huzurda gördüm;

Hz.Musa'yı elinde Tevrat, Hz. İsa'yı elinde İncil, Hz. Davud'u elinde Zebur, Hz.Muhammed'i [salla'llâhü aleyhi ve sellem] elinde Kur'ân-ı Kerim ile gördüm.

Hz. Musa bana yemem için Tevrat'ı verdi, Hz. İsa yemem için İncil'i bana verdi, Hz. Davud bana yemem için Zebur'u verdi ve Hz. Muhammed salla'llâhü aleyhi ve sellem yemem için Kur'ân-ı Kerimi bana verdi. Hz. Âdem de bana içmem için Esmâü’l Husnâ [Allah Teâlâ’nın güzel isimleri] ve İsmi-âzam’ı [En Büyük İsim] verdi., Hakk Teâlâ’nın peygamberleri ve velilerine ayırdığı seçilmiş ilahi ilimlerden bilmem gerekeni bana öğrettiler.

**

Şeyh dedi ki:

Ben, Hakk sübhânehu ve Teâlâ’yı büyük bir şeyh kılığına girerek Sina Dağı'ndan indiğini ve dağın da onun gazabının gücünün darbeleri altında eridiğini gördüm. Sonra gizlendi ve daha sonra ortaya çıktı; sonra ortadan kayboldu ve daha sonra tekrar tekrar ortaya çıktı. Sonra,

“Ben Musa'ya böyle yaptım” dedi.

**

Şeyh dedi ki:

Ben, Hakk sübhânehu ve Teâlâ’yı bir çoban gibi üzerinde kaba beyaz yünden bir giysi/kepeneği, elinde kirmen [İplik eğirmeye yarayan araç] ile arşı çevirirken gördüm. Ben de kalbimde kendime benzettim galiba dedim. Cenâb-ı Hakk bu tür benzetme tasavvurların ötesindedir, peki bunu yere ve göğe nasıl söyleyebilirim?

Arşı kıl gibi kirmene sardığını gördüm ve hayretler içinde kaldım.

Azimet/büyüklük denizinde boğuldum ve sonra benden kayboldu.

Sonra bana başka bir şekilde göründü.

Ve uluhiyyet ayniyetiyle/kendisini tezahür ettirdi/gösterdi.

Ve arşında ışıktan dokunmuş bir hırka ile de gördüm.

Beni arkasından çağırdı ve gizlenmedi ve onu açıkça gördüğümde...

Dedi ki:

“Ey Ruzbihan, fiillerin şekillerinden hakkında vehme düşüp endişelenme, gördüklerinden şüphe etme.

“Senin Rabbin vahidü’l Ehad [bir ve tek] dir.

Ve inkâr mecralarında kalıp göğsünü daraltma...

Tüm yaratıcılığımla seninim, kim nedir der diye umursama

Sana aynu’l ayan makamı hakkında bilgi vereceğim.[ Âleme senin nazarınla bakarak varlık bahşeceğim/yaratacağım].

Seni hicapsız ve sormaya hacet bırakmayacağın bir sergiye oturtacağım.”

Yine bana şeyhler rahimehumu’llah [Allah onlara rahmet eylesin] hakkında uzun bir hikâyeler söyledi.

[Bir tanesi] Benim tarafımdan kutsanmış ve nurlardan parlamış Şeyh Ebu Müslim ve zamanındaki insanlarına şu ayete işaret ederek dedi ki:

 هذه ناقة الله لكم آيةً فذروها تأكل فى أرض الله ولا تمسوها بسوء ويأخذكم عذاب أليم،

“İşte size bir mucize olarak Allah'ın şu devesi.. Bırakın onu da Allah'ın mülkünde yesin, içsin. Sakın ona bir kötülük etmeyin. Yoksa sizi elem dolu bir azap yakalar” (Kuran 7/72)

Beni Allah'ın devesine benzettiğini [ima eden] o konuşmadan çok mutlu oldum. Çünkü o deve en büyük ayetlerdendir.

Ve Hakk Teâlâ bana hitap ettiği (61 b) bu özel konuşmadan sonra,

Velilerine, temiz olanlar sahip çıkıp, “Onları mukaddes makamın bahçelerine götüreceğim” dedi.

“Ve sana gösterdiğim müşâhedeler, velilerime has olduğundan sende korkma…”

**

Şeyh dedi ki:

“Cenneti bir kere görmüştüm, içinde sayısız ağaçlar, nurlar, ve nehirler vardı.

Hz. Muhammed salla'llâhü aleyhi ve sellemi ve Hz.Âdem'i ve bütün peygamberleri, velileri, şehidleri ve melekleri aleyhimüsselâm gördüm.

Bir âlemler gördüm ki, gökler ve yer onun içine düşse, Onun büyüklüğünden ve genişliğinden asla onu kimse bulamazdı.

Ve ben o âlemde nurlar içinde nur, ziyalar içinde ziya, ihtişam içinde ihtişamdan başka bir şey görmedim.

Peygamberimizi ve bütün peygamberleri ve evliyaları bir nura binmiş olarak gördüm ve ben Peygambermiz salla'llâhü aleyhi ve sellemin sağına biniyormuşum.

Altından ve inciden elbiseler giymiş melekleri, sanki tek sıra halinde, ateş gibi havada süratli koştururken gördüm.

Cebrail'i mahlûkatın önünde o havada bir güvercin kuşu gibi gördüm.

Biz yüceliğinin huzuruna varınca, Cenâb-ı Hakk bizimle açıkça/perdesiz görüştü.

Selamı üzerimize olsun…

Ondan sonra onun yarattıklarından birini görünce hayretim yüzünden yalnız kaldım, ta ki üzerimden bir zaman geçene kadar…

Böyleyken, Cenâb-ı Hakk bana kibriya perdesini açtı.

Böylece perdenin arkasında celâl, azamet, şan, kudretini gördüm.

Ulu sarayında benimle konuşana kadar azametinden çıkan denizler ve ışıklar gördüğümden dehşet içinde kalmıştım. Dedi ki:

“Herkesten kıskandığım bu yeri senin açtım.”

Dedim ki,

“Ey Allah'ım, canım efendim, lütuf ve kerem/cömertlik fazlındandır.[üstünlüğünden]

**

Şeyh dedi ki:

Bazı mükaşefelerde, Kaf Dağı'nın tepesinde yürüyen, kudret ve azamet elbise giyinmiş, heybetli sarı bir aslan gördüm. Peygamberleri, elçileri ve evliyaları yedi, etleri ağzında kaldı ve ağzından kan damlıyordu.

“Orada olsaydım, onları yediği gibi beni de yer miydi?” diye düşünürken, kendimi onun ağzında buldum ve beni de yedi.

Bu, Hakk’ın aslan görüntüsü ile ezeli kibriyasının sıfatlarının tecellisi, tevhidin ve saltanatının muvahhidler/tevhid ehli üzerindeki hakimiyetinin bir göstergesidir.

Arifler, bu yemenin/ yok olma/fenâ makamında bunun zevkini bilirler.

**

Şeyh dedi ki:

Hakk Teâla’yı en güzel şekliyle görmüştüm.

Görünmezden/gaybdan çıkınca ve kendime engel olamadım.

Yüzünde beyaz güller saçılmış gibi görene kadar nefesim kesilene kadar çığlıklarla ağladım.

Sonra benden gizlendi ve ilkinden daha iyi göründü.

Ta ki yanına vardığımda bana

 “Nereye gitmek istiyorsun” dedi, ben de “ezelden ebede” dedim.

“Ne dilersen dile” dedi. Ben de: “Benim fenâm/yokluğum ezeliyetin kahrındadır” dedim.

Artık onu iltibas/karışıklık/şaşkınlık içinde görmek istemiyorum

Dedi ki:

 “Bu uzun bir yolculuk” Fakat “seninle geleceğim ve yolda sana eşlik edeceğim.”

İkimiz/biz bu yüzden arşın ötesine geçtik

Bizim yolculuğumuz gaybın gaybında oldu

Sonra benden kayboldu.

Sonra bir zaman sonra bana ceberut [kahr, zorlama, hâkimiyet] vasfıyla göründü.

Ve dedi ki:

“Aşk makamında beni istedin ya, kâinat ve içindekiler benim satvetimi [ezici kuvvet, hışım ve şiddetle kavrayıp almak] gizleyemez.”

**

Şeyh dedi ki:

Akşam ile yatsı vakti arasında parıltılı bir ışık gördüm donup kaldım. Çünkü bu nuru, Yüce Allah mukaddes eliyle ortaya çıkardı.

Nurdan gördüklerim benim için netleşince celâl elinden/kudretinden olduğunu anlayınca âşık oldum. (62 a) Onunla [elinden çıkan bu nurla], ruhları ve kalpleri değiştirdiği için ve bu mükâşefelerim içinde daha tatlı bir şey görmedim. Kainatı parmaklarının arasında bir zerre gibi görünce…Allah Teâlâ bana bu ayetini okumamı ilham etti.

“وما قدروا الله حق قدره والارض جميعاً قبضته يوم القيامة والسموات مطويات يمينه سبحانه وتعالى عما يشركون

( (قرآن ،٦٧/٣٩

“Onlar Allah’ı gereği gibi takdir edip tanımadılar. Kıyamet gününde bütün dünya O’nun avucundadır; gökler de O’nun kudret elinde dürülüp bükülmüştür. Allah, müşriklerin koştukları ortaklardan uzaktır ve yücedir.”

Ben de Peygamberimiz salla'llâhü aleyhi ve sellemin “Rahmân'ın sağ elindeki kâinat hardaldan daha azdır” hadisini hatırladım.

**

Şeyh dedi ki:

Bir gece kalkıp abdest aldım. Çünkü her gece uyuduğumdan daha fazla uyuduğum için…ve sonra merhum eşim gönlüme geldi, O’na yalvardığımda, içimden dedim ki,

“Ey Allah’ım! Onu alıp beni yalnız bıraktığında bana ne yaptığını görüyor musun?”

Benimle Farsça konuştu ve dedi ki,

كردر ان با كردن است

ker der an ba-kerden-est

“Bunu yapmak, yapılmak değildir”

 “Keşke sana yapılanı kendine yapsaydın.”

İki rekât namaz kıldığım zaman, Hakk Teâlâ Ezel vadisinde beni karşıladı. Oranın garibi/yabancısı idim

Celâl ve Cemâl vasıflarındaki kibriyalığını bana izah etti.

Sonra gayb dünyasında görüp korktuğum beni uykumdan alıkoyan şeyi gördüm.

Hakk Teâla dedi ki:

“Merak edip endişelenme, sen uyuyorsan ben senin için uyumuyorum, gerekirse lütfumla sana kibar davranır, seni kaldırırım.”

Sonra bana kendini o kadar çok gösterdi ki, açıklamaya takatim dayanamayıp [istiğrak halim ile] Şevk Denizine gark oldum.

Sonraları insanların meclislerinde şaşkın, gönlümde gizlenmekle tecelli etmek arasında kalırdı.

Ve ruhum, vecd/istiğrak, çoşkun ve fıgd /kaybolmuş/yokluk içinde, sırrım ise ceberut âlemini müşâhede ediyor, gözlerimde melekut âlemini seyredip, Hakk Teâlâ’yı iyice müşâhede edinceye kadar iki âşık gibi gözyaşı döküyordum.

**

Şeyh dedi ki:

Hakk Subhânehu ve Teâlâ’yı gördüğümde. tüm yaratılmışlara olan Celâl ve Cemâl sıfatlarını açıkladı.

Bana yirmi birinci gecede ki Kadirin sonsuzluğundan bahsetti.

Allah Subhânehu ve Teâlâ’dan bu gecenin seherinde/şafakta [konuşmak] istedim. [Sina'da] Hz.Musa ile konuştuğu gibi benimle konuştu. Sina Dağı'nda kendisinde bir pencere gördüm. Hakk Subhânehu ve Teâlâ pencereden bana tecelli etti ve

“Ben Musa'ya böylede tecelli ettim” dedi.

Hz. Musa aleyhisselâmı Hakk Subhânehu ve Teâlâ'yı görmüş gibi gördüm ve o dağdan sarhoş olarak dağın eteğine düştüm.

**

Şeyh dedi ki:

Kendimi Şiraz'da ribatımda otururken, Hakk Subhânehu ve Teâlâ’yı heybet ve güzelliğine bürünmüş halde gördüğümde önünde ağlıyordum. Kalbimle, tevhidin sırrını, ferdiyyetin/yalnızlığının hakikatlerini, kutsi izzetini, Hakk Subhânehu ve Teâlânın varlıklara bakışını hatırlamıştım. Bütün dağların yüzüstü secdeye kapandığını, sonra arşın, arşın, göklerin ve yerin ve içlerinde bulunanların ona secdede eridiğini gördüm. Daha sonra arş, kürsü, gökler ve yer ve bunların içindekiler eriyerek secde ederek yere kapandılar. Sonra erimelerinden anladım ki O'nun bu sıfatla zuhuru benim için bir rahmet ve şefkatti.

Bu mükaşefelerimde, bütün dağların Hakk Subhânehu ve Teâlâ'nın yakınına geldiğini ve her bir dağla birlikte benim için Kudsi Şarap’tan içtiğini gördüm ve buna sevindim.

Bunun yanında sanki çöldeymişim gibi gördüm ve şeyhler orada durmuş, her biri elinde bir tava tutuyor, peşpeşe bana taş atıyorlardı.

Şeyhimiz ve Ebû Yezid Bestami efendimiz kuddise sırruhu, çoğu zaman oradaki rahatsızlığımı [b62] buna bağladı.

Bende Allah'tan yardım istedim ve Hakk Subhânehu ve Teâlâ göründü, onlara büyük bir taş attı.

Hepsi durdular. Tavalarını indirip bana yaklaştılar ve bu zamana kadar yapmadıkları şekilde bana iyi davrandılar.

Kibrayalık otağına ulaştım ve bütün nebileri, rasülleri, velileri ve melekleri gördüm.

Ayrıca yaratılmışların en ilki ve Cenâb-ı Hakk'a en yakın olanın sadece Peygamberimiz salla'llâhü aleyhi ve sellem olduğunu gördüm.

Hâlâ en güzel şekilde gördüğüm Hakk Teâlâ’nın evveliyeti/başlangıcı hakkında hayretteyim.

Ne vakit kalbimden tevhid âleminin müteşabih makamında durumları hatırlayınca kafam karışıyor. O zaman beni uyutuyor o hali benden alıyor.

Dedi ki:

“Ne yaparsan yap, bu akıl benden şüphe ediyor ve ben kendimi senin gözünde dostça temsil ettim ki, benimle rahat olasın.

Adedi sayılmayan Celâl ve Cemâl nurlarımla bana aşık olasın”

Sabah seheri gelince, bana vazifeler yapmamı emretti.

Ben de dedim ki:

“Seninle bütünleşir bana aşkının tadından yedirirsen izzetinle tazelenirim”

“Bana Celâl ve Cemâlin/ güzelliğinin ve azametinin hakikatlerini göster ki seninle ferahlıyayım.”

“Ve seninle olmanın tatlılığından sende eriyorum…”

Dedi ki:

“Kalk ribatın damına çık, çünkü orada istediklerini göreceksin.”

Yukarı çıkıp seher zamanı gelince Şeyh Ebu’l Hasan’ı gördüm.

“Seni aşık eden murakabe makamı nerede?”

Yine dedim ki: “Nefsimden/kendimden ne şey istediysem buldum.

 Sırrımdan/içimden dedim ki,

“Celâli beni takip ediyor.”

Ve gördüm ki, Sufi şeyhlerin onun haşmetini murakabe ediyorlar. Sonra Peygamberimiz salla'llâhü aleyhi ve sellem ve bütün nebiler ve rasüller onun haşmetini gözetlerken/müşâhede edelerken gördüm. Sonra Cebrail aleyhisselâmı, bütün kerubiler onu kudsi müşâhedeleri ile murakabe ediyorlardı.

Sonra Hakk celle celâlühüyü anlattıklarıyla onlara göründü ve ben ve sufiler sarhoş gibi olduğumuzu gördüm.

(Rahmetinden) Mevlam bildiğim yüzle önüme geldi. Benimle uyudu, benimle raks/dans etti ve dansı için beni seçti.

Ne zaman ki, uyuyunca ortamın tatlılığı dağılınca, sabahının iki melekutu Sıfatı Rabbani ve Samedaniyyet çığlıkları galip geldiler, ayıktım.

Hakk Subhânehu ve Teâlâ gece beni yargıladı.

“Bahsettiğim durumlarda neredeydim?

Hakk celle celâlühü yine dedi ki:

“Dün ve elimde bir ayna ile benim yüzüm ve senin yüzüne dönük olarak yanında oturduğumu bilmiyor muydun ?”

“Dün övündüğüm celâl ve cemâl sıfatlarımla, yüz yüze oturduğumu bilmiyor muydun?”

“Ve elimde yüzüme ve seninkine bakan bir ayna vardı.”

“Evet…

Bende Sana bakıyordum, bu yüzden korktum ve ağladım ve nezaketinin mükemmelliği ve son derece cömertliği için yalvardım.

Onunla kendini görene kadar…kudretinin libasını eynime/kendime giyindim

Kendi Ezeli izzetine paralel bir yaratışın acziyetini...

Allah Teâlâ'nın mahlûkatından herhangi birinin aklından ve kalbinden geçen her şeyden, vasfedenlerin vasfından başka olduğunu da..

Sonra onu, En Yüce'yi kıdem ve bakâdaki kibriyalık sıfatıyla...

Sonra onu her yeri kaplayan yumuşamış celâlinin heybetinde görünce ben de ezelden ebede var olan ebedîlik denizine daldım.

Sonra bana tüm niteliklerim söylendi. Âlemi melekûta indim. Ve bütün ekvânı/evrenleri bir hardaldan daha az bir şekilde içinde batmış olarak gördüm.

Sonra Ezel Sahrasında sarhoş ve mutlu bir şekilde yürüdüm. Maşukum, sevgilim Allah Teâlâ orada bana güzelliğinin ve zarafetinin bir elbisesini giydirdi ve O, O'nun şanını yüceltmem için, beni sevdi ve bana şefkat gösterdi.

Onu tenzih ederim, Allah Teâlâ’nın diledikleri müstesna, başkalarının işitmeye gücü yetmeyeceği şekilde beni sevdi ve bana lütuflar üstü lütuflarda bulundu.

Beni sıfatlarıyla vasıflandırdı, beni zâtıyla bir kıldı. Kendimi bahsettiğim gibi gördüm ondan başka da değildim.

Sonra halimden ayıktım, rububiyyeten kulluğuma indim.

Celâl/heybet yurdunda kendimi görene kadar aşk makamını temenni ettim..

Hakk Subhânehu ve Teâlâ’yı tarif edecek kadar perdesiz görünce...

Makam-ı üns de [Allah'tan son derece korkmak ve hürmetkâr davranmak, azameti karşısında dehşete kapılmak, kendini kaybetmek] madundan/ötekilerden/ aşağılıklardan uzak bir saat bekledim.

Ayniyetini (kendini/zâtını) müşâhedemden, heyecanlarım, ağlamalarım, bol bol üzerime gelen mevacid [Kalbe gelen zevkler, vecdler (mânevî coşkunluk halleri) ve ağlamalarım beni alt etti/galip oldular.

Bana defalarca seslendi…bende secde ettim.

Sırtımda azamet/büyüklük nurlarının ağırlıklarını görünce..

Dedim ki:

“Ey Allahım, bu nedir?”

Dedi ki:

“İstiva nurudur.”

[Sözlükte “doğru ve düzgün olmak” anlamındaki svy (siven سِوًى) kökünden türeyen istivâ “mutedil, düzgün ve eşit olmak; karar kılmak, oturup yerleşmek; yönelmek, yukarı çıkmak; hâkim olmak, tahta oturmak” gibi mânalara gelir.]

Ben de dedim ki:

 الرَّحْمَٰنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَىٰ

“Rahmân, Arş’a istivâ etmiştir.” “O sınırsız rahmet sahibi ki, mutlak kudret ve hükümranlık tahtına kurulmuştur”

buyurmanızın anlamı nedir? (Kur'an, 20/5)

Cenâb-ı Hakk dedi ki:

“Arşa çıkarsan/ tecelli ederse, benim istivamı [?] ve Kadir Gecesi'ndeki yüceliğimi celâl ve cemâl/azameti ve güzelliği ve önündeki Peygamberim Muhammed [salla'llâhü aleyhi ve sellem] ile görürsünüz.

Benim yakınlığım ve müşâhedem senin istediğin dışında da olmadı. Bazılarına rahmetimi istiyorsan gayb kapılarından bir kapı açabilirsin. Bana yakın olmak için yeltenme[düşünme bile] çünkü bilinen yakınlıklardan, en yakın mesafeden sana daha yakınım.

Göğsün darlanmasın, ben zâtım ile kaimim, noksanlıklardan münezzehim. Ben zamansız ezeli ve ebediyim. Ben mekâna ihtiyaç duymadan ezelden ebede varım. Yerden arşa kadar her yerde benim zenginliğim vardır.”

Dedim ki…

“Sıfatların güneş şuaları gibi bana göründüğünde böyleydim.

Fakat kalbim bulunduğumdan daha en düşük/kulluk/yokluk makamını ister.”

Aklım Hz. Musa aleyhisselâmın hikâyesini, Hakk celle celâlühü yakınlığına, onun vizyonuna, bazı yüksek makamlara ve kitaplarda/geleneklerde aktarıldığı gibi şerefli mucizelere kadar hatırladı.

Düşüncelerim yok oldu ve dedim ki,

“Allah'ım, sen mahlûkatla münâsebetten berisin/münezzehsin. Hz. Musa'ya bu mucizeleri, bu makamları sen verdin ve onu kemal için seçtin.

Yakınlık bakımından onunla aranızdaki münasebet nedir?”

Ben de?

“Hz. Âdem oğullarındanım, bana ne verdin?”

Ve bana heybet ve güzellik suretinde tecelli etti ve bana dedi ki:

“Musa bana geldi, fakat ben gönlün hoş olsun diye sana yattığın zaman ile uyanana kadar 70.000 defa geldim.”

[Ben örtünü her açtığında Sen uyurken senin, uyanmanı bekledim.]

Bunu sözleri duyduğumda, tevhid/ birlik okyanusunun çatışan dalgalarına tutuldum. Bir zaman kendimi kaybettim ve kalbim melekut âlemine uçtu. Her şeyin üzerine çıktı ve bana kibir, büyüklük ve azamet nurlarıyla göründü.

Tasdik etmek için, dedi ki:

(قل هو الله أحد الله الصمد لم يلد ولم ولد ولم يكن له كفواً أحد ( قرآن، ١١٢)

1- De ki: O Allah birdir.2- Allah samed (her şey O’na muhtaç, O kimseye muhtaç değil)’dir. 3- O doğurmamıştır ve doğurulmamıştır.4- Ve hiçbir şey O’nun dengi değildir.

 ( وليس كثله بشئ ، ( قرآن ١١ / ٤٣

“Onun benzeri bir şey yoktur.”

Ve evrende ne görüyorsan [63 b] İlla ki, izzet/şan, haşmet ve beka sıfatlarımdandır

Ancak bu ahadiyyet âlemi ve tevhid makamı Peygamberimiz Muhammed salla'llâhü aleyhi ve sellemindir

ثُمَّ دَنَا فَتَدَلّٰىۙ

 (Sonra (Muhammed'e) yaklaştı, derken daha da yaklaştı.), (Kuran, 35/8)

Değil mi ki, müşâhede içinde görünmeyen mukaddes Allah Subhânehu ve Teâlâ bana ilham verdi.

Ne zaman ki O, Cenâb-ı Hakk’ı kendi makam-ı iltibasta/karışıklıkta dahi görseydi Peygamberimiz [salla'llâhü aleyhi ve sellem]

“Ben Rabbimi en güzel surette gördüm” derdi.

Mele-i âlâ [seçkin meleklerin oluşturduğu yüce topluluk ]da

“Ya Muhammed, [salla'llâhü aleyhi ve sellem] ne oluyor?” diye bir anlaşmazlık oldu, dedi.

 Bende “sen bilirsin rabbim” dedim.

Tekrar diyene kadar avucunu omzuma koydu.

Göğüslerimin arasında parmaklarının soğukluğunu hissettim/ buldum.

Ne olduğunu ve ne konuşulduğunu biliyordum.

Ne zaman Cenâb-ı Hakk bana lütufta bulunup Tevhid makamlarını gösterse peygamberlerden başkasını görmezdim.

Aşk/muhabbet, bunlar bir özür/bahanesiydi.

Ancak ben onu her zaman ezeli vasfıyla, kibriyalık ve büyüklük sıfatlarıyla isterdim.

Bir keresinde vuslatın hakikatini ortaya çıkmasını istediğimden murakabeye oturmuştum.

Epeyce bir zaman geçti, bana hiçbir şey açılmadı [feth], bu yüzden sırrım kayboldu ve kalbim kaybın/firakın acısından bozuldu/üzüldü.

O zaman Allah Teâlâ’nın yokluk ve huzurdaki genişleme hakkındaki sözlerini hatırladım

Dedim ki:

“Gaybın ve senin ata/ihsanın her vakit apaçıkken…

Nedir bu kabz ve bast /genişlik ve sıkıntı?”

Şayet bana kendi vadaniyyet/birliğini gösterse gökler ve yerdeki hasımlık mı zuhur ediyor? [Kıskançlık]

Ve heybeti ve güzelliği ortaya koyduksan ve sonra bana müşâhede navalını/armağanını versen…

Seni kim onurlandırabilir, seni kim yabancılaştırabilir ve kim sana ihanet edebilir ki?

Soruyorum, arşa ve yere hükmeden cebbar ve onlardaki hazineler/zenginlikler senin değil mi?

Hadiselerin tağayyuru/ değişmesi sana zarar verebilir mi?

Senden yardım isteyen velilerine aman üstü aman verirken, şekavet ehli [kötü iş yapma, soygunculuk, haydut], savurganlıklarıyla büyüklere yapmadıklarını bırakmayanlara da, başka bir deyişle sadelik ve yumuşaklığı insanlara eşitçe dağıtan sen değil misin?

 O halde beni bağiyye [kaybetmiş yitiğini bulmuş] zât tecellisine ve sıfatlarına… amellerde tecelli eden sıfatlara neden düşürdün.

Her anımda bana sufilerin kafasını karıştıran, rububiyyet/rabliğini kılığına girmiş çeşitli fiiller göründüğünden…

Murakabe için oturdum ve kalbim amel denizlerinde battı ve ‘amâ içinde ‘amâ’dan başka bir şey bulamadım.

[“Körlük ve yüksek bulut” mânasına gelen amâ, bir tasavvuf terimi haline gelmeden önce, kâinatın yaratılışını izah eden bazı hadislerde kullanılmıştır. Rivayete göre Ebû Rezîn, “Allah âlemi yaratmadan evvel neredeydi?” diye sorduğunda Hz. Peygamber, “Altında üstünde hava bulunmayan bir amâda idi” cevabını vermiştir (bk. Tirmizî, “Tefsîr”, 12; Müsned, IV, 11).

Abdülkerîm el-Cîlî’ye göre amâ, “hakîkatü’l-hakāik” ve “zât-ı mahz” mertebesidir; onda Hak-halk ikiliği ve ayırımı yoktur. Ahadiyyette olduğu gibi amâda da isim ve sıfatların zuhûru bahis konusu değildir. Fakat yine de amâ ahadiyyete mukabildir. Zâtın zâta olan müteâl tecellisine ahadiyyet, zâtın mutlak bâtın oluşuna amâ denilir. İlkinde zâtî-ahadî zuhûr (açıklık), ikincisinde zâtî-amâî butûn (gizlilik) bahis konusudur.]

Sonra yürüdüm, ulaştım, sonra durdum ve Sıfatlar Vadisi'ndeki nurlara kavuştum.

 Orada gizlilik ve tezahür/tecelli arasındaydım. Sonra Hakk Subhânehu ve Teâlâ kudret âleminden tecelli etti./göründü.

“Nedir bu tezahür dedim,” dedi ki:

“Azamet/ büyüklük ve kibriyalık tezahürüdür.”

Ben de buna bakakaldım.

Allah Subhânehu ve Teâlâ’nın kudret eli bana açılınca, ezeliyetin derinliklerinden ebediyet âlemine kadar sonsuz bir nur gördüm. Sanki bütün evreni ve yaratılmışları bir top gibi eline almıştı ve iki hadis [evren ve yaratılmşlar] onun eli olmadan yok olup gidecekmiş gibiydi... ve bana şöyle dedi:

يدالله, فوق أيديهم

“Allah'ın eli, onların ellerinin üzerindedir” (Kur'an, 48/10).

Bu mükâşefeden sonra oturdum ve celâlin görkemini düşündüm ve hatırıma Nebi salla'llâhü aleyhi ve sellemin şöyle buyurduğu geldi.

“Şayet noksanlıklardan münezzeh yüzünün nur perdesini açsa gözünün gördüğü mahlukatı yakardı. (Tümünü)”

(64 a) Bunu düşününce veçhinin/yüzünün nurlarına ulaştım.

Az kadı ki yanıyordum. Bu yüzden Allah Teâlâ beni doğru olana yöneltti. [Haddimi aşmamaya]

Peygamberleri de gördüm ve onlarla beraber korkuyla kaçtım.

Sonra Cenâb-ı Hakk beni sonsuz kuvvetiyle tuttu ve celâl yüzünün heybetini bana gösterdi. O an arştan yeryüzüne kadar olan [yukarıdaki] iki hâdisi cihetinde/yanında hardaldan daha küçüçük gibi gördüm ve Hakk Subhânehu ve Teâlâ bana şöyle dedi:

 كل شيئ هالك الا وجهه

 “O’nun zâtından başka her şey yok olacaktır” (Kur'an, 88/28)

**

Allah Teâlâ’yı geçmiş zamanlarda sanki beni defalarca katletmiş ve gayb çarşılarında kanımı akıtmış gibi gördüğümde… büyük bir musibete düştüm ve ondan yardım istedim ve dedim ki:

Senden sana sığınırım, sonra Hakk Subhânehu ve Teâlâ bana

 “Neden kırılıyorsun, ben dilediğimi yaparım” diye açıkladı.

**

Ve bir keresinde Hakk Subhânehu ve Teâlâ’yı izzet/şan vasfında gördüm ama, ondan pek bir şey anlayamadım.

Sonra varlığı noksanlıktan münezzeh olan beni alıp denizinde boğdu. Ondan sonra büyüklüğünün nurlarını görünce yine geri döndüm ve [korkup]onlardan kaçtım. Çünkü idrakim orada durdu/kesildi. Ancak bunun zevki kalbimde kaldığı gibi, onu her zaman görüyormuşum gibi o müşâhede de ruhumda ayniyle durmakta…

**

Bir gün sabah namazında gaybı/görünmeyeni görmek dileğimle dualar ettim.

Kendimi uçsuz bucaksız bir çölde ve zâtıyla arasında kalın perdelerle gördüm.

Yeminle, Hakk Subhânehu ve Teâlâ’m bu perdelerin arkasından konuştu…kelamın heybetinden Evren ve mahlukat erim eriyordu.

Duyduklarımı anlayamıyordum, Hakk Subhânehu ve Teâlâ dan bana o şeyin ne olduğunu bilgilendirmesini temenni ettim

Dedi ki:

انما أمر اذا أراد شيئاً أن يقول له كن فيكون فسبحان الذى بيده. ملكوت كل شئٍ وإليه ترجمون، (قرآن، ٨٢ -٨٣ /٣٦

“Bir şeyi istediğinde, O’nun buyruğu “ol!” demekten ibarettir; hemen oluverir. Her şeyin egemenliği kendi elinde olan Allah bütün eksikliklerden uzaktır ve hepiniz sonunda O’na döndürüleceksiniz.” (Kur'an, 36/82-83).

Ben de kendi kendime dedim ki, Celâl heybetini bu perdesinde ortaya koyarsa mahlûkat onun yakınlık falan bırakmayan sözlerindeki sertlikten kaçarlar.

Sonra ben onu celâl ve cemal/heybet, güzellik, uluhiyet ve kibriyalık mertebesiyle gördüm ve beni kendisine yaklaştırdı ve onu istediğim gibi görene kadar beni güçlendirdi.

Bütün peygamberleri gayb çöllerinde onun celâlinin şiddetinden sar’aya tutulmuş, şaşkın sarhoşlar, yaralı, kanlarına bulanmış gördüm.

Sonra bast/genişlik makamında, kendini bana tüm nitelikleriyle hüsn/güzel ve cemâliyle gösterdi.

Dedi ki:

“Beni gördüğün bu vasıfla, senin için kadim/ezel dünyasında yetmiş bin defa yaratmadan önce yurduna ve mahalline gittim. Gerçekten uzun ömrümde o ana kadar Hakk’tan buna benzer bir şey hiç duymadığımdan, neşe ve heyecandan sarhoş bir halde kaldım.”

**

Hakk celle celâlühünün [inkişafı] bana celâl vasfıyla iki defa ve bir defa da cemâl vasfıyla açıldı.

 “Kendisine gösterilmeyen şerefli yüzüme, bana mücadele ve riyazât mücadele ile ulaşamaz” dedi.

“Bu, sevdiklerim ve qurbet ehline mahsustur. Çünkü bana benden başka yol yoktur.”

**

Şeyhim radiya'llâhü anh dedi ki:

 “Zamanın hâdiseleri cereyan ederken ben imtihan denizlerindeydim”

Ve Allah Teâlâ'dan bunlardan kurtuluş istedim.

Ben de dedim ki:

Eğer arştan [64 b] yeryüzüne kadar her şey verilse küçük bir karınca kadar, mülkünden bir zerre eksilmeyecek. Çünkü kaderinin kaybolmuş anahtarları senin elinde kudretinle yetmiş bin yıllık saltanat ve görülenler yoktan, bir bakıştan daha kısa sürede çıkıyor/yaratıyorsun…

“O halde ezeli sahibim bu sıkıntı nedir?

Ariflerin çektikleri kaygıyı/sıkıntıyı, hepsinden benim isteklerim yüzünden kurtarsan…

Sen Mülkü Süleyman’ı Süleyman’a, Davud’un krallığını Davud'a ve Mısır mülkünü Yusuf'a vermedin mi?

Bu mübhemlik/muğlak (?) senin için pek ziyade bir şeyde değil.” Diye…

O zamanımda, uzun bir kederle ve endişeyle boğulmuştum.

**

Hakk Subhânehu ve Teâlâ’yı celâli gayb âleminde, benimle kendisi arasında hiçbir mesafe kalmadan apaçık celâl ve cemâl sıfatıyla gördüm. Bana lütufta bulundu ve endişelerime taaccüp etti,

“Senin gibi birine bu kargaşa ve bela/ıstırabın gelmesi hiç uygun olmaz…

Sonra bana, benim gözümle bak” dedi…celâl ve cemâl sıfatına baktım. Onunla teselli buldum ve ona âşık oldum…artık o benim kalbim, ruhum ve aklımdı.

Celâlindeki tediyem/hediyem, üns/ [Allah'tan son derece korkmak ve hürmetkâr davranmak, azameti karşısında dehşete kapılmak, kendini kaybetmek] ve yüzünün engin denizlerine dalmış olmaktı. İçim sakinleyince dedim ki:

“Allah'ım, kulağım, gözüm, dilim, kalbim, nefsim, aklım ve bütün uzuvlarım ol ve beni ilâhlığının denizinde boğ, senin zâtına ve sıfatlarına perdesiz sonsuza kadar aşkla, hasretle, sevgi ve marifet/bilgi sıfatıyla sonsuza dek bakayım.”

Ben de nemli incilerden bir deniz gördüm. Hakk Subhânehu ve Teâlâ ondan mücevherler aldı ve başıma saçtı. Nebiler ve melekler de öyle yaptılar.

Ezel/kıdem âlemine ulaşınca ve Hakk celle celâlühü ezeliyet vasfıyla ortaya çıktı. Orası Fenâ/yok olma makamıydı.

Sonra yanımdan kayboldu ve ateşten O yücenin sözünü duydum,

يُـجبَـى اليه ثمرآت كل شئ رزقاً من لدنا

“Her çeşit yiyeceklerin, meyvelerin getirilip toplandığı[ emin bir haremde yerleştirmedik mi, onlara katımızdan rızık olarak vermedik mi” (Kur'an: 28-57).

Sonra dedi ki:

“Arşın üstünden yerin altına kadar yaratılmışların müdebbiri/sonuna kadar düşünen, idare eden ben değil miyim?

Her şeyin anahtarı elimde, mülküme dilediğim gibi tasarruf ediyorum?

Kader, iradem/muradım üzere cereyan etmiyor mu?

Beni merak edip şikâyet edenlere şikayetlerini sakinleştirmelerini ve muvazeneli/dengeli verdiğim nimetlerime teşekkür etsinler. “Yoksa onları helak edeceğim”i söyle..”dedi.

Bu nasihatten korktum, Cebbâriyetinden dağıldım gittim.[ cebbariyet ezer geçer. Çünkü dileyen ve dilediğini yapan yalnızca O'dur.]

Sonra hücremde/odamda onu gördüm ve sanki üzerime sarılmış gibiydi. Tarif etmeye dayanamayacağım güzelliği ve cemâli üzerindeydi. Bu yüzden çok ağladım ve ona tazarru ve niyazda bulundum.

 Ve dedim ki:

“Allah'ım, yaratanım bana izin ver de sana saatlerce bakayım. Arştan yere kadar bütün masiva/ötekiler içimden çıksın.

Ey ariflerin/seni bilenlerin sevgilisi!

Ey şaşkın hayrete düşmüş âşıkların sevdası, biraz kalsan.”

**

Sonra onu, arkadaşlarımın evinin kapısında gördüm.

Onları çağırdı ve

“Ey gam/kussa ile kuşatılmış insanlar, bana itaat etmek için ayağa kalkın, çünkü vakit geçti ve eğer sarhoş olursanız, evrad/zikir vakti geçmiş olur” dedi.

Şeyh dedi ki:

“Sonra bütün peygamberleri, sıddıkleri/doğruları ve mukarreb/Allah’a yakın olan melekleri Yüce Allah’ın huzurunda şaşkınlık ve heyecan içinde gördüm.” [65 b]

Ve Yüce Allah onlara göründü, sonra

“Seçilmişe geri dönün,” dedi.

Peygamberimiz salla'llâhü aleyhi ve sellem hüsn ve cemâliyle, celâl yurdunun kapısında sultan yanındaki hacib [bir kişinin bir yere girmesine engel olan kimse, kapıcı] benzeri biri gibiydi. Ve O hakikati görüyor ve hakikatle konuşuyordu ve o yerde onunla beraber kimse yoktu, bu yüzden bu yerin Makâm-ı Mahmud/i övülmeye değer makam olduğunu anladım.

Sonra bana Hakk Teâlâ ehadiyeti/ tekilliği vasfıyla göründü. Ve beni kudretiyle gücüyle ele geçirdi/tuttu. Böylece beni kıdem/ezel âlemine götürdü.

Bende boyun eğmiş meczub/cezbeli olarak ilk seyahat/sefer ettiğim yere geldim.

Ve deniz içinde bir deniz, büyüklük içinde bir büyüklük gördüm. Sonsuzluk/ezel denizinin dalgaları tokat gibi çarpıyordu. Az kalsın, cezbeden/çekiminden ölüyordum.

Tevhid’in karanlıkta gelen gibi hallerin ağırlığını yüklerini taşımaktan aciz olduğumu anlayınca, beni bıraktı ve gitti Bende ilk bulunduğum yere geri döndüm.

**

Gecelerden bir gece, nefsani ve şeytani hayallerin, ruhani manevi yanılgıların hücumuna uğradım/maruz kaldım. Hicapları kestiğimde ve letaif/inceliklerini gördüm. Şekillerini düşündüm, göğsüm boşaldı/açıldı. Hakk’ın güzelliği bana apaçık görünene kadar bu işlerim hakkında kafam karıştı ve hayrette idim.

Dedim ki:

“Allah’ım, bu müşâhededen önce bu heykellerden bana kastettiğin nedir?”

Dedi ki:

“Bu, celâl perdeleri yolun başında beni arayanların keşifleri içindir. Ta ki izzetimi, beni o perdelerden tanırlar. Bu marifet ilim makamıdır Onlardan beni tanımayanlar da arif olamaz.”

Sonra onun güzelliği bana, ezelî sıfatlarda fenâ/helak olduktan sonra bekâ’daki mevcudiyetimden dolayı, hepsi de bana karşı lütufkâr olan değişik libaslarde göründü.

Bana üns/iyet/yakınlık ve yakınlık şaraplarını içirdi. . Sonra gitti ve nereye baksam onu Mir’âtül Kevn/yaratılışın aynası olarak gördüm ve Allah Teâlâ şöyle buyurdu:

 فأينما تولوا فثم وجه الله

“Nereye dönerseniz Allah’ın zâtı oradadır..” (Kuran, 2 /115 ) kendi kendime,

“Onun güzelliğini kesintisiz görmek istiyorum” dedim

Hakk celle celâlühü dedi ki:

“Züleyha ile Yusuf aleyhisselâmın durumunu hatırlasana, Züleyha Yusuf'a suretini altı yönde/her yerde gösterdi, böylece Yusuf onun suretini görmeden hiçbir yönü göremesin.

Böylece sende celâl yurdunda şânını her yerde görüyorsun.”

Hakk Subhânehu ve Teâlâ’yı hulul/birleşme ve nisbetsiz her zerrede gördüm. Ama bu bilinemeyen sırra kavuşmak için tevhid/birlik okyanuslarında boğulmak ve aşk makamındaki ezeli âlemin fiillerini bilmeden olmaz.

Sonra vahdaniyyet/birlik denizi bana göründü ve dalgaları beni kibriya müşâhedesine götürdü.

Böylece vasıfsız/keyfiyetsiz celâl heybetini/ görkemini gördüm.

O, tüm evrenlerde ve olaylarda ezeli celâlin ihtişamını, tasvir etti ve uzlaştırdı. Öyle ki, sonsuzluğun ihtişamı parladığında ve ondan geriye hiçbir iz kalmasın

Ve Hakk Subhânehu ve Teâlâ cömertliği olmasaydı, nefsim kibibriyalığın/gururun satveleri/ ezici kuvvet, aynı bana ahadiyet sıfatlarını gösterdiğinde bir anda mahvolacaktım.

Yine de bana güzelliğimin ve heybetimin büyüklüğüne bakmamı işaret etmiş gibiydi ve bu onun lütfuydu.

Sonra, bu hal biraz geçtikten sonra, Kudsi âlemin halleri bana görününce Hakk Subhânehu ve Teâlâ’yı mükemmel/niteliksiz şekilde ve azameti kibriyalık köşkünde, peygamberler ve melekleri beyaz şahin/doğanlar suretinde gördüm.

Yüce Mevlâ ve tekaddes hazretlerinin yakına baktım ve sanki arşın sağ tarafında imişim.

Bir saat uçan, bir saatte dönen, özlem duyan biri gibi şahinlerin ortasında [65 b] bir saat şaşkın muzdarip/ sorunlu oturup kaldım.

Sonra Hakk Subhânehu ve Teâlânın yakınına ulaşınca benimle Farsça Lisan ile konuştu.

چون بودى چون رستى

“Çünkü sen gerçek gibiydin.”

Sonra o hal geçti ve zevkten ve rahatlamaktan adeta eridim. Sonra kudsi işaretleri ve Bekâ Makamının ışıklarına döndü. Bu yüzden sonsuzluk yerinden Hakkın sözlerini duymaya başladım.

Dedi ki:

“Kâinatı kendi isteğimle yarattım ve senin ulaştığın mukaddes makamını ve dünyada senin gibi olanı yarattım ki… ayaklarımın dibinde olmanı istedim.”

 Bana uluhiyyet, kudsiyyet, tenzih vasfıyla gördüğümde, azameti/büyüklüğü arştan yere kadar olan ötekileri yıktı perişan etti.

Onun şuhudu/görmesi, apaçık bir müşâhededir. Kendi büyüklüğünün şuhudu ise bana Bekânın güzelliği ile veya buna yakın bir şey olarak zuhur etti.

Sonra dedi ki,

“Sen benim isteğimsin ben de senin isteğinim.

Bakarsan, gaybın yolculuğunu kesmeden beni yanında bulursun.”

Bundan önceki mühim varidatımda meclisimdeki bazı adamların sözleri ile ilgilenmiştim. Ne zaman ki bazı faziletlilerden buna benzer sözler duyunca dedim ki, onun kelamı ezelidir, onun dışındakilerin sözleri hadis/uydurma/yeni yaratılmıştır. Bendeki onun sözleri daha kadim/eskidir, dedim.

Yüce Allah dedi ki:

“Korkmayasın diye sana kelamımı nezih/temiz/güzel/yumuşak yaptım. Ben senin meclisinde konuşurken kendimi de süsledim.”

Allah Teâlâ da gördüğüm gibi, meclisimde bütün kerrubiler ve ruhaniler süslüydüler.

Evde otururken, Hazret’ül Has/ hasların hasını meclisimi tavaf ederken gördüm.

Cebrail aleyhisselâmı da camide boynundaki dert ile insanları mutsuz eden genç bir adamın kıyafetinde gördüm.

Göklerin oturduğum meclisime insanların suretinde geldiğini…

Yine bu şekilde, Arş, Kürsü, Cennet, Cehennem, Huriler, Gılmanlar, vildanlar ve bütün peygamberlerin, sıddıkların ve şehitlerin ruhlarını gördüm.

Hepsi Hakkın varlığını kabul ettiler

Sonra Hakk Subhânehu ve Teâlâ dedi ki:

“Sen zikre oturduğun zaman benim yaptığım şeyde bu.” [insan suretinde]

**

Şeyh dedi ki:

Oğlum Ahmed'in ateşi şiddetliyken gece yarısından önce oturdum. Bütün kalbim endişeden eriyordu. Hakk Subhânehu ve Teâlâ'yı ansızın heybet şeklinde gördüm. Vecd ve heyecan ile beni boğdu.

 “Allah'ım! Senden yardım beklerken beni neden imtihan ediyorsun?” dedim.

Hakk celle celâlühü

“Üzülme, ben seninim” dedi.

Dedim ki,

“Allah’ım! Neden benimle Hz. Musa'yla konuştuğun gibi konuşmuyorsun?”

“Seni seven beni sever, seni gören de beni görür” dedi.

Bunu duyduğumda, birçok mevacid/ çoşkunluklar beni bunalttı. Ayağa kalktım ve Hakk Subhânehu ve Teâlâ gaybın/Gizliliğin rahimlerine/iç tarafına seslendi ve

“Şifâ!” dedi.

 Ona bir şifâ geldi. Yaşadığımız kasabada, şimdiye kadar gördüğümüz hiçbir şeye benzemeyen, hastalıklarla doluydu. Ama şifa/tedavi kasabaya bırakıldı ve tüm İran'a yayıldı. [66a] Oğluma lütufta bulundu ve ona şarap içirdi .

**

İddiacı bir grup insanı bir vakit kabul etmiştim. Onlardan dolayı göğsüm sıkıştı.

Onların iddiaları beşeriyet Mevlayı nasıl görebilir diye beni zorladılar. Onların bu konuya girmeleri nefsime sıkıntı verdi zordu. Derin bir endişeye kapıldım. Bunun üzerine yattım ve uzanarak uyudum

Gece yarısı uyandım ve Hakk Subhânehu ve Teâlâ, benimle konuştu ve

يُر۪يدُونَ لِيُطْفِؤُ۫ا نُورَ اللّٰهِ بِاَفْوَاهِهِمْ وَاللّٰهُ مُتِمُّ نُورِه۪ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ

“Ağızlarıyla Allah'ın nurunu söndürmek istiyorlar; oysa kâfirler hoşlanmasa da Allah nurunu tamamlayacaktır.” (Kur'an, 61/8).

Allah ondan râzı olsun Şeyh dedi ki:

“Bu mükaşefeleri, ariflerden olan ehl-i nehy (sırrı yasaklayıcılar) çirkin gördüler. Mütebahhir [Bir ilim dalında engin bilgiye sâhip bulunan, o dalın gerçek uzmanı olan (âlim)]  Hakikat ehli ise marifet ve ilim şartıyla ve müteşabih hükümleri benzerliklerin hükümlerini hakkı ayakta tutmayı tarif ettiler. Allah Teâlâ onları buyruğuyla Rabbaniyyun [rab bilgisine sahip olma ve rabbe itaat etme özellikleriyle nitelenen kişi] olarak nitelendirdiği kimselerdir.

Allah Teâlâ buyurdu ki: “Onun tevilini Allah'tan ve ilimde derinleşenlerden başkası bilmez.” (Kur'an, 3/7)

“Allah'a yemin ederim ki, O'nun gördüğüm bazı sıfatlarını müridlere ve sıddıklara anlatmak istesem, buna gücüm yetmezdi/ yapamazdım.”

“Çünkü her şeye gücü yeten Allah Teâlâ herkese eşit olarak zuhur etti/ tanımlandı. Bu eşitliği Âdem’de görüyorum.”

Kerubilere ve ruhanilere görününce kendi seçimleri olmaksızın

 فخروا له سجداً

“O'na secdeye kapandılar” (Kuran,.. 13/1) ve bunu açıkça bildirmiştir

Peygamberimiz salla'llâhü aleyhi ve sellem dedi ki:

 “Allah, Adem'i kendi suretinde yarattı.”

Bizi bu davaya isnat eden cahillerden korkmasaydım, bizim nisbetimizi yüce nisbetine işaret eder, Hakk Subhânehu ve Teâlâ’ya mahsus gördüğüm, güzelliğinin nuru kutsiyetinin parlaklığı, celâlinin azameti ve cemalinin zerafeti, Hz. Adem'in, Hz. Musa'nın, Hz. Yahya'nın, Hz.İsa'nın, Hz.Yusuf'un, Hz.İbrahim'in [aleyhimüsselâm] ve Hz. Muhammed salla'llâhü aleyhi ve sellemin, Hakk Subhânehu ve Teâlâ dan üzerlerine giydiği tanrısal sıfatları anlatırdım.

Ve onlardan dünyaya ve âlemlere miras kalan sıfatların nurları söylerdim. Çünkü sana şimşek parıltısı bir şey tecelli ederse, evren ve hadiseler/olaylar boyun eğerler.

Çünkü sonsuzluk sıfatından sudur/çıkmıştır. Ve onlarda fasl, vasl, hayal, vehim [ayrılık, bağlantı, hayal ve yanılsama] yoktur.

Çünkü kadim/ezel dünyadaki yolculuğundan sonra Allah Teâlâ’yı tanıyan kimse, rububiyyetin sırlarını ortaya çıkaran meçhuliyeti/bilinmezliği bilir.

Böylece Nef’i ve İsbat, İsabet, Teşbih, Ta’dil, [olumsuzlamanın, olumlamanın, benzetmenin ve bozmanın] sırlarından kurtulmuş olur. Çünkü bu şeyler kevni hadiselerdir.

Allah Teâlâ, ariflerin/bilenlerin ruhlarının seyr/manevi yoldaki davranışlarındaki kuruntulardan beridir.

Kitap bitti.

Bu kitaba “Keşfü’l Esrâr” ismi verildi. Sultanü’l Arifin ve’l Âşıkin, Kutupların Muvahhidlerin Seyyidi, Şatah ı Cihan [Cihan söylenilmemişi söyleyen], Şeyh Ebu Muhammed Ruzbihani Baqli/Bakli’nin kelamlarından derlendi. Allah Teâlâ dünyadaki kabrini nurlandırsın ve sırrını takdis eylesin.

Amin

 

 

---

[1] Carl W. Ernst Mysticism and the Rhetoric of Sainthood in Persian Sufism, 1996

 

[2] Tercümeye esas alınan kaynak: Nazif HOCA, Rüzbihân Al-Bakli, Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1971, İstanbul