Prens Abdülâziz'i Ecyad'ın lâneti mi öldürdü?
SAUD ailesinin bir prensi daha rahmet-i rahmana kavuştu. Ülkenin iki önceki kralı Fahd’ın 44 yaşındaki oğlu Abdülâziz, önceki gün kendisini tutuklamaya gelenlerle girdiği silâhlı çatışmada hayatını kaybetti.
Ölenler hakkında fena söz edilmemesi gerekir, hattâ “hayırla yâdedilmeleri” için hadis de vardır, dolayısı ile şimdi yazacaklarımın rahmetli Prens Abdülâziz’in aleyhinde sözler olarak değil, “bazı hakikatlerin hatırlatılması” olarak değerlendirilmesi gerekir.
Abdülâziz’i bana kalırsa Ecyad Kalesi’nde şehid olan askerlerimizin ruhları yahut hatıraları halletti!
Merâmımı anlatamadığımın farkında olduğum için, izah edeyim:
Bundan 15 sene önce, 2002 Ocak’ında, Türkiye ile Suudi Arabistan arasında Mekke’de, Kâbe’nin hemen yanıbaşındaki tepenin üzerinde bulunan “Ecyad Kalesi” yüzünden büyük bir tatsızlık çıktı. Ecyad, kutsal topraklara sahip olduğumuz devirlerde Türk birlikleri tarafından garnizon olarak kullanılmıştı, Mekke’de bizden kalan birkaç hatıradan biri idi ve Suudiler kaleyi, “Ne yapıyorsunuz? Böyle bir tarihî esere kıyılır mı?” dememize fırsat vermeden buldozerlerle gümbür gümbür yıktılar ve Ankara’dan yükselen bir-iki cılız sese karşılık, “Siz de Ermeniler’e soykırım yapmıştınız” cevabını verdiler!
KRAL BABANIN HEDİYESİ
Riyad ile ilişkilerimiz birkaç hafta gergin şekilde seyretti, derken rezaleti sineye çektik ve Suudiler ile münasebetlerimiz eskisi gibi şen ve şakrak şekilde devam etti.
Ecyad’ın tamamen yıkılmasının önüne geçilebilmesi için o günlerde en fazla yazan, hattâ âmiyâne ifadesi ile yaygara kopartan bir-iki gazeteciden biri, bendeniz idim. Konuyu günlerce ve haftalarca yazdım ama dışişlerimizin o zamanki “Meseleyi daha büyütmeyelim” zihniyeti herşeye hâkim geldi, “Yıkılan zaten yıkıldı, artık uzatmayalım” dediler ve rezaleti unutulmaya terkettiler.
Ecyad tartışmaları sırasında ortaya enteresan bir ayrıntı çıkmıştı: Yıktırılan kalenin bulunduğu yere devremülk olarak kullanılacak ve gökdeleni andıran iki bina yapılacaktı, işin başında da o günlerde Suudi tahtında bulunan Kral Fahd’ın küçük oğlu Abdülâziz vardı; Kral Fahd, Kral Abdülaziz Vakfı’na ait olan Ecyad Kalesi’nin arazisini bir kararname ile oğluna vermişti!
Yani, Riyad’da önceki gün çıkan silâhlı çatışmada hayatını kaybeden prense...
Suudi Arabistan’a sık gittiğim 1980’li senelerde, Abdülâziz on küsur yaşlarındaydı ve babasının gözbebeği idi. Kral Fahd hemen her yere onu da götürürdü; saraydaki bazı ziyafetlerde küçük Abdülâziz ile birkaç defa konuşmuşluğum da vardı ve Ecyad hadisesi sırasında, “Kale, işte bu çocuk için yıktırılmış” diye de yazmıştım.
ZEMZEM KULELERİ DİKİLİYOR!
Derken seneler geçti, Abdülâziz büyüdü, zengin, hem de çok zengin bir işadamı oldu, babasının İsviçre’de onun için açtırdığı 10 milyar dolarlık mütevazi hesabı da akıllıca kullandı ve servetine servet kattı. Bir ara hükümette önemli bir yere de getirildi ama sonra bırakıp sadece iş ile meşgul oldu, Intercontinental Grubu’nun temsilciliğini alıp Kâbe’nin önüne koskocaman bir otel, Ecyad Kalesi’nin bulunduğu yere de Zemzem Kuleleri’ni dikti ve Zemzem’den Türkler’e bile daire sattı. Hattâ sadece kendi memleketi ile yetinmedi, Avrupa’da ve Amerika’da da iyi para getiren yatırımlar yaptı.
Abdülâziz’in hayatı hakkında fazla birşey söylemeyeceğim, bu konudaki bilgilere kolayca ulaşabilirsiniz...
Ama, iki günden buyana merak ettiğim bir husus var: 44 yaşındaki prensin Riyad’da kurşunla can vermesi ile Mekke’yi müdafaa ettikleri sırada aynı şekilde kurşunlarla şehid olan Ecyad’daki askerlerimizin hatıraları arasında bir münasebetin bulunup bulunmadığı...
Yani lânet gibisinden birşeyler...
Ecyad Kalesi'nin Yürek Burkan Hikayesi
2002 yılında yıkılan Osmanlı yapıtı Ecyad Kalesi.
Ecyad Kalesi 1781 yılında Sultan I. Abdülhamid döneminde Mekke’de Kabe’yi dış tehlikelerden korumak amaçlı Kabe’nin karşısına 23 dönümlük arazi üzerine yapılmış bir Osmanlı Kalesi’dir. Ecyad Kalesi, I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı toprağı olan Mekke’yi korumak adına askerlerimiz tarafından sığınak olarak kullanılmıştır.
Ecyad Kalesi, Süleyman Şah Türbesi gibi topraklarımızın Lozan Antlaşması’nda koruma altına alınan yapıtlarımızdan biriydi. Biriydi diyorum çünkü 2002 yılında Ecyad Kalesi’nin korunacağını belirten bir açıklama sonrası Türkiye’nin Suudi yönetime teşekkürlerini iletmesinin ardından Kral Fahd’ın onayıyla Ecyad Kalesi yıkıldı. Kalenin yıkılmasının ardından bölgede Mimar Sinan’ın ustalığından çıkan revaklar dışında başka Türk esintisi kalmadı.
200 yıllık bir eseri gözünü kırpmadan yıkan Suudi Arabistan yönetimi bu yıkım sonrası hacılara alışveriş, konaklama gibi imkanlar sağlamak amacıyla gökdelenler dikti. Ortadoğu kafası gibi genelleşmiş bir söylemi yapıştırmadan geçemeyeceğim çünkü bu denli bir saygısızlık milletin değerlerini, o yapının tasarlayıcısını, o yapının içerdiği sanatı ve daha birçok önemli unsuru yok saymaktır. Kendi ülken içinde dikkat çeken tarihi bir yapı yerine, değeri olmayan bir gökdelen dikmek bugün kalıplaşan Ortadoğu kafası gibi yakıştırmalara çok uyan bir vaziyettir.
Peki Türkiye ne yaptı?
Türkiye ne yazık ki uyuyan kriz yöntemiyle Suudi Arabistan’la ilişkileri tırmandırmadı. Türkiye’nin “Böyle bir eser yıkılır mı?” tarzında cesaretsiz cümlelerine Suudi Arabistan “Tarihten söz edebilecek son ülke Türkiye’dir ve önce Ermeni meselesini halletmesi gerekir,” gibi sert söylemlerle karşılık verdi. Bu kriz böylelikle rafa kaldırıldı ve Ecyad Kalesi’nin yerini ise gökdelenler aldı.
Kutsal topraklarda yıkılan son Osmanlı: Ecyad Kalesi
Osmanlı Devleti 1781 yılında, Kabe'yi düşman saldırılarından korumak için Ecyad Kalesi'ni inşa etti. Özellikle l. Dünya Savaşı'nda "Türk Garnizonu" olarak kullanılan kale, kutsal toprakların muhafazasında kilit rol oynadı. Peki, 2002 yılında yıkılarak yerine Mekke Tower'ın inşa edildiği Ecyad Kalesi'nin özellikleri nelerdi?
🔹 Osmanlı himayesine aldığı topraklar içerisinde Mekke, Medine ve Kudüs gibi kutsal mekanlara büyük değer verdi. Devlet-i Aliyye bu ihtiramın tezahürü olarak bir taraftan mevcut yapıları tamir ve yenileme çalışmalarını sürdürürken, bir taraftan da ihtiyaç görülen yeni yapıları inşa etmekten geri durmadı.
🔹 Hac ibadetinin sağlıklı şekilde yerine getirilmesi için Hicaz bölgesinde, yol güzergahlarının onarımı ve güvenliğin sağlanması konusuyla sultanlar bizzat ilgilendi.
20 maddede Abdülhamid'in emaneti; Hicaz Demiryolu
🔹 Osmanlı padişahları kutsal toprakları imar ederek, yatırım yaparak kendi güç ve iktidarlarını devam ettirdi ve hilafet prestijlerini sürekli kıldılar.
🔹 Bölgede kurdukları vakıflarla da kutsal beldelere gelen yardımların verimli bir şekilde kullanılmasını sağladılar.
🔹 Ecyad Kalesi de Osmanlının kutsal topraklarda Kabe'ye gerçekleşebilecek saldırılara karşı Kabe'nin hemen yanı başındaki tepeciğe kurulmuş stratejik bir üstü.
🔹 1781 yılında Mekke'de inşa edilen Osmanlı kalesi, özellikle l. Dünya Savaşı'nda kutsal ve manevi bir değer olarak korunması gereken Kabe'nin muhafızı olma görevini yerini getirdi.
🔹 İngilizler, Arap Yarımadası'nda stratejik faaliyetler sürdürerek Araplarla iş birliği yapmayı hedeflediler.
🔹 Bu noktada Ecyad Kalesi ve Kabe-i Muazzama için hayatları pahasına mücadele eden Osmanlı neferlerinin yüksek çabası, uzun yıllar bu topraklara namahrem ellerin değmesine engel olmaktı.
🔹 10 Haziran 1916 yılında Mekke Şerifi Hüseyin, Türkleri hedef alan cihat fetvasını yayımlamasıyla, Mekke'de Osmanlı İmparatorluğu aleyhine bir isyan patlak verir. Ecyad Kalesi merkezinde konuşlanan Türklerin teslim olması istenir.
🔹 Ancak mübarek toprakları bırakmak istemeyen Osmanlılar, teslim olmaz ve çatışma başlar. Yirmi dört gün boyunca çetin bir mücadele veren Türk askeri yardım gelmemesiyle gücünü kaybeder.
🔹 Mekke topraklarını canını feda edercesine muhafaza eden Osmanlı, kutsal topraklardaki hakimiyetini 4 Temmuz 1916'da kaybeder. Mekke topraklarındaki Osmanlı egemenliğinin sona ermesiyle beraber, Ecyad Kalesi de stratejik önemini yitirir. Kale kısa bir süre içerisinde Suudların hakimiyeti altına girer.
Ecyad Kalesi'nin imarı
🔹 Kutsal topraklardaki imar faaliyetlerine dikkat eden Osmanlı, bu yapıların kereste, demir, tuğla, mermer gibi malzemelerin en iyi cinsini devletin hemen her yerinden ve ihtiyaç duyulduğunda Hindistan'dan getirmekteydi.
🔹 Kabe-i Muazzama'nın hemen yanı başındaki Ecyad Kalesi'nin imarında da titiz davranan Osmanlı, burada yapılan diğer yapılarda olduğu gibi işçi ve ustaları Şam'dan veya Mısır'dan getirdi. Ancak yapılacak işlerin çeşitliliğine ve özelliğine göre Anadolu'dan da ustalar gönderildi.
🔹 23 dönümlük arazi üzerine konumlanan Mekke'deki son Osmanlı yapısı Ecyad Kalesi, 2002 yılında yerine Mekke'yi ziyaret edenler için konaklama odaları, AVM ve restoran birimleri barındıran Mekke Clock Royal Tower'ın inşa edilmesi için yıkıldı.
🔹 Ecyad Kalesi'nin yıkımı Müslümanlar tarafından, özellikle Türkler tarafından büyük tepki ile karşılaşansa da Suudlar'ı, dünyanın en yüksek yapısını Kabe'nin yanına yapma hedefinden alıkoyamadı.
🔹 Bugün hala çeşitli tartışmaların odağındaki Mekke Tower, Kabe'nin taşıdığı kutsal önemin rant amacı uğrunda kullanıldığı belirtiliyor.
🔹 Tüm Müslümanların gönüllerinde taç olan Mekke'de yer alan bu yapı, Peygamber Efendimizin (SAV), yüksek binaların çoğalmasının kıyamet alametlerinden biri olarak zikrettiği hadisini hatırlatır nitelikte bir eser.